Współczesna dydaktyka i nauka o wychowaniu stawia przed nauczycielem wiele zadań, nie tylko tych polegających na przekazywaniu treści ściśle związanych z określonym przedmiotem, ale również dotyczących organizowania zajęć w różnorodny sposób, z wykorzystaniem różnych metod, technik i form kształcenia.
Jedną z form pracy z uczniami jest praca w grupach, polegająca na wykonywaniu zadań, opracowywaniu zagadnienia lub poszukiwaniu rozwiązania przedstawionego przez prowadzącego problemu w kilkuosobowych zespołach. Organizowanie pracy w grupach odpowiada na określone w podstawie programowej wymaganie kształtowania u uczniów umiejętności zespołowego działania, dostarczając młodym ludziom sposobności do rozwijania i wzmacniania pożądanych społecznie kompetencji.
Korzyści płynące z pracy w grupach:
- ćwiczenie umiejętności komunikowania się i współpracy,
- rozwijanie poczucia odpowiedzialności za wspólny efekt,
- integracja uczniów ze sobą, lepsze poznanie swoich mocnych stron, talentów,
- możliwość uczenia się od siebie nawzajem,
- nauka życzliwości, pokonywanie trudności towarzyszących nieśmiałości, przeciwdziałanie izolacji uczniów przejawiających tendencję do wycofywania się,
- rozwijanie umiejętności dyskutowania, przedstawiania swoich poglądów, prezentowania ustaleń,
- zwiększenie poziomu zaangażowania uczniów w przebieg zajęć,
- samodzielne opracowywanie zagadnień przez uczniów i rozwiązywanie zadań przekłada się na lepszą efektywność uczenia się.
Trudności, które mogą pojawić się podczas pracy w grupach:
- zjawisko „próżniactwa społecznego” – to sytuacja, w której niektórzy członkowie grupy korzystają z pracy kolegów, unikając własnego wysiłku,
- problematyczne ocenianie – taka sama ocena dla wszystkich członków grupy, niezależnie od indywidualnego nakładu pracy,
- występowanie konfliktów pomiędzy członkami grupy.
Ryzyko pojawienia się powyższych trudności wzrasta w sytuacji, w której podział na grupy nie ma charakteru krótkoterminowego, ograniczonego do jednego zadania czy zajęcia, a dotyczy szerszego zagadnienia lub projektu. Tak organizowana praca, oprócz opisanych korzyści wychowawczych, realizuje również cele dydaktyczne w postaci przyrostu wiedzy i umiejętności w obszarze danego tematu.
Eksperci z zakresu nauczania podpowiadają, o co warto zadbać, aby odpowiedzieć na potencjalne trudności towarzyszące pracy w grupach:
- tworzenie grup o zróżnicowanym poziomie osiągnięć wśród uczniów – takich, w których znajdują się uczniowie sprawnie radzący sobie z nauką, jak i doświadczający więcej trudności w uczeniu się,
- zapoznanie uczniów z kryteriami oceny zadania, wymaganiami niezbędnymi do uzyskania określonego stopnia – jeśli zdecydujemy się na wykorzystanie skali stopniowej,
- przedstawienie korzyści wynikających z pracy w grupie w przypadku braku zaangażowania uczniów w działania zespołu,
- upewnienie się, czy w danej grupie istnieje klimat sprzyjający pracy zespołowej, w razie potrzeby wsparcie uczniów w rozwiązywaniu pojawiających się konfliktów.
Jak podzielić uczniów na grupy w praktyce:
- tradycyjne odliczanie – uczniowie odliczają do tylu, ile grup jest zaplanowanych; tworzą grupy z osobami, które podały ten sam numer,
- losowanie – uczniowie losują kartoniki w określonych kolorach lub kształtach, mogą również losować kolorowe nakrętki, odszukać umieszczone na nich takie same cyfry lub symbole,
- puzzle – rozcinamy tyle obrazków, ile grup chcemy uzyskać, uczniowie tworzą grupy poprzez ułożenie obrazków,
- kotyliony – rozcinamy przygotowane kotyliony na połówki, wręczamy uczniom i odtwarzamy muzykę; po zatrzymaniu muzyki uczniowie odszukują osobę, z którą tworzą kotylion. Dla zwiększenia liczebności grup powielamy kotyliony – przygotowujemy je w ilości o połowę mniejszej od liczby grup, jaką chcemy uzyskać,
- sznurki – przygotowujemy sznurki tej samej długości, w tylu rozmiarach, ile grup planujemy utworzyć; uczniowie losują sznurki, porównują je między sobą i tworzą grupy z osobami, które mają sznurki tej samej długości,
- mapa świata – uczniowie losują karteczki z nazwami państw i tworzą grupy poprzez odszukanie osób mających karteczki z nazwą państw leżących na tym samym kontynencie. Analogicznie, w miejsce nazw państw można użyć nazw zwierząt żyjących na danej szerokości geograficznej, przysmaków określonej kuchni świata czy nazwisk słynnych osób reprezentujących ten sam kraj,
- skojarzenia – przygotowujemy karteczki, na których zapisujemy słowa wchodzące w skład danej kategorii, np. pasta, szczotka, kubek – przybory do mycia zębów. Uczniowie wybierają kartki i tworzą grupy poprzez odszukanie wszystkich osób, które wylosowały słowa należące do danej kategorii,
- sylaby – należy przygotować tyle wyrazów, ile grup ma zostać utworzonych i zapisać je sylabami na kartkach – jedna sylaba na jednej kartce. Uczniowie tworzą grupy układając wyrazy z wylosowanych sylab,
- karty – nauczyciel przygotowuje po kilka takich samych kart do gry, na podstawie których tworzone są grupy, np. grupa asów, grupa dam, grupa dziesiątek itp.,
- koło fortuny – rysujemy koło na kartce i dzielimy je tyle części, ilu mamy uczniów; w każdym polu wpisujemy imię dziecka. Na środku koła umieszczamy spinner i uruchomiamy go; ramiona spinnera wskazują imiona uczniów, którzy tworzą wspólną grupę.
Bibliografia:
- https://cdw.edu.pl/7-inspirujacych-sposobow-podzialu-grupy-na-mniejsze-zespoly/, dostęp z dnia 20.11.2023 r.
- https://gryzabawy.pl/podzial-na-grupy/, dostęp z dnia 20.11.2023 r.
- J. Kuklińska, Praca w grupach – organizacja zespołów i dylematy oceny, zasoby Samorządowego Ośrodka Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach, https://sodmidn.kielce.eu/sites/sodmidn.kielce.eu/files/biuletyny/biuletynpracawgrupach.pdf
Autor: Urszula Wesół – pedagog
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli