Nasze otoczenie i codzienne życie staje się coraz bardziej przesycone nowoczesnymi technologiami, które towarzyszą nam niemal na każdym kroku. Dzięki szerokiemu dostępowi do sieci internetowej i środków masowego przekazu, w każdej chwili możemy sięgnąć do informacji na najbardziej oryginalny temat i z najdalszego zakątka świata. Nasze mózgi nie są ewolucyjnie przystosowane do przetwarzania takiej ilości danych, stąd powstała potrzeba opracowania rozwiązań pomagających w gromadzeniu, porządkowaniu i zastosowywaniu rosnącej każdego dnia wiedzy.
Tak właśnie narodził się koncept sztucznej inteligencji – systemu pozyskiwania, opracowywania i wykorzystywania informacji z otoczenia z użyciem algorytmów tworzących specjalnie zaprojektowane oprogramowanie. Istotą sztucznej inteligencji jest coraz doskonalsze przetwarzanie zebranych treści tak, aby wygenerować jak najbardziej użyteczne sposoby ich zastosowania, a u podstaw jej działania leży mechanizm uczenia się.
Nowoczesne rozwiązania z zakresu sztucznej inteligencji wpisują się więc w tradycyjnie rozumianą edukację i mogą stanowić jej wartościowe uzupełnienie. Obecność sztucznej inteligencji w szkole podyktowana jest wymaganiami współczesności – uczniowie zasiadający dziś w ławkach to „cyfrowi tubylcy”, dla których pozyskiwanie wiedzy z wykorzystaniem wysokich technologii jest elementem codzienności, podczas gdy nauczyciele niejednokrotnie potrzebują wsparcia w sprawnym poruszaniu się w świecie nowoczesnych rozwiązań.
W odpowiedzi na tę potrzebę pojawiają się opracowania, konferencje, raporty zbierające informacje na temat zastosowania sztucznej inteligencji w edukacji oraz podpowiadające, w jaki sposób tę wiedzę przełożyć na codzienną praktykę nauczycielską. Sięgając do wskazanych źródeł, postaramy się odpowiedzieć na kilka zasadniczych pytań związanych z omawianym tematem.
Sztuczna inteligencja (Artficial Intelligence) w edukacji – możliwości zastosowania
Michał Przymusiński, przewodniczący Rady ds. AI przy Ministerstwie Edukacji i Nauki, wskazuje główne obszary dla zastosowania sztucznej inteligencji w szkole:
- AI jako wsparcie nauczycieli w przygotowywaniu się do zajęć – wykorzystanie zdobyczy sztucznej inteligencji może odciążyć nauczycieli w zbieraniu i opracowywaniu informacji potrzebnych do przeprowadzenia lekcji,
- AI jako profesjonalne narzędzie do wspierania edukacji ucznia – trwają prace nad opracowaniem spersonalizowanych awatarów, które, analizując zainteresowania i potrzeby młodego człowieka, mogą towarzyszyć mu w jego indywidualnym procesie uczenia się,
- AI jako narzędzie dla uczniów z niepełnosprawnościami – zdobycze techniki, takie jak generatory głosu, otwierają szersze możliwości komunikacji i uczestnictwa w życiu społecznym np. dla osób z deficytami mowy, słuchu lub wzroku.
Jakie elementy sztucznej inteligencji znajdują zastosowanie w codziennej praktyce nauczycielskiej?
Rozwiązania, nad którymi pracują eksperci, sytuują się na różnych etapach zaawansowania: niektóre (awatary) należą jeszcze do przyszłości w kontekście szerokiego użycia, inne (generatory głosu) znajdują wycinkowe zastosowanie uwarunkowane określonymi potrzebami odbiorców. Jednym ze sztandarowych rozwiązań z obszaru sztucznej inteligencji, a zarazem najpełniej opisanych, najbardziej powszechnych i w pełni dostępnych dla ogółu uczestników procesu edukacji, jest chatGPT.
Jest to darmowe narzędzie dostępne pod adresem https://chat.openai.com/chat, gdzie po utworzeniu konta lub zalogowaniu zgodnie z instrukcjami wskazanymi pod odpowiednimi przyciskami, użytkownik może zadawać dowolne pytania. System generuje odpowiedź i stwarza możliwość dialogowania z uczestnikiem, stawiania kolejnych pytań i doprecyzowywania otrzymanych odpowiedzi, a nawet ich prostowania w sytuacji, gdy chat wygeneruje wypowiedź zawierającą błędy. Z tego rozwiązania mogą korzystać zarówno nauczyciele podczas przygotowywania się do zajęć, poszukiwania informacji i ciekawostek, jak i uczniowie w trakcie opracowywania, przyswajania i powtarzania wymaganych w procesie kształcenia treści.
Jakie inne narzędzia z zakresu sztucznej inteligencji można wykorzystać w edukacji już dziś?
ChatGPT należy do zdecydowanie najczęściej wykorzystywanych w edukacji narzędzi z zakresu sztucznej inteligencji, jednak warto zwrócić uwagę na inne, coraz bardziej upowszechniane możliwości, takie jak:
- platforma pozwalająca na indywidualne projektowanie ścieżki rozwoju naukowego dobranego do potrzeb danej osoby, dostępna pod adresem: https://www.coursera.org/,
- platforma do przygotowywania interaktywnych lekcji: https://nearpod.com/,
- generatory głosu, wideo i grafiki, umożliwiające realizowanie ciekawych prezentacji, projektów: https://www.beautiful.ai/, https://elevenlabs.io/, https://www.descript.com/.
Zamiast podsumowania – jakie są wady i zalety sztucznej inteligencji w edukacji?
Możliwości stwarzane przez sztuczną inteligencję, w ciekawy sposób wzbogacają proces nauczania i uczenia się. Przynoszą korzyści zarówno nauczycielom, jak i uczniom, w postaci:
- poszerzenia zasobu dostępnych wiadomości,
- skrócenia czasu potrzebnego na przygotowanie się do zajęć,
- uatrakcyjnienia nauki, stworzenia możliwości twórczych, interaktywnych projektów,
- dopasowania nauki do indywidualnych potrzeb i zainteresowań.
Korzystanie ze sztucznej inteligencji wiąże się również z pewnymi ograniczeniami. Jak każde narzędzie będące w fazie rozwoju, nie jest pozbawiona błędów, dlatego w posługiwaniu się nią należy wykazać się uważnością i refleksyjnością. Wykorzystywanie chatuGPT budzi również uzasadnione wątpliwości dotyczące trudności w odróżnieniu samodzielnej pracy ucznia od wytworów sztucznej inteligencji – tutaj również przyda się uważne spojrzenie i uwrażliwianie podopiecznych na wartość twórczego, odpowiedzialnego podejścia do wykonywanych zadań.
Z pewnością postawa nacechowana ciekawością, otwartością i właściwą dozą ostrożności pozwoli na twórcze, angażujące i ciekawe wykorzystanie zdobyczy techniki w edukacyjnej codzienności.
Jeśli chcecie Państwo zgłębić temat sztucznej inteligencji, zapraszamy na szkolenie webinarowe do prowadzonej przez nas akredytowanej Niepublicznej Placówki Doskonalenia Nauczycieli PERFECTUS pt. Sztuczna inteligencja w szkole – szanse i zagrożenia. Więcej informacji po kliknięciu w tytuł szkolenia.
Netografia:
Rynek pracy, edukacja, kompetencje. Wykorzystanie sztucznej inteligencji w edukacji, opracowanie dostępne pod adresem: https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/Wykorzystanie-sztucznej-inteligencji-w-edukacji.pdf, dostęp z dnia 28.11.2023
https://www.polskieradio.pl/10/10332/artykul/3235678,sztuczna-inteligencja-w-polskiej-szkole-dla-nauczycieli-i-dla-uczniow, dostęp z dnia 28.11.2023
https://www.nowaera.pl/eduone/AI-w-edukacji, dostęp z dnia 28.11.2023
https://www.gov.pl/web/ai/czym-jest-sztuczna-inteligencja2, dostęp z dnia 28.11.2023
Artykuł Sztuczna inteligencja w edukacji – blaski i cienie opracowała: Urszula Wesół – pedagog
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli