Troska o bezpieczeństwo i prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży należy do podstawowych zadań placówek świadczących usługi na ich rzecz. Miejscem, do którego trafiają wszystkie osoby przed osiągnięciem pełnoletniości, są instytucje systemu oświaty – obowiązkowo szkoły, a oprócz nich również żłobki, przedszkola, ośrodki wychowawcze, szkolno-wychowawcze, internaty i bursy. Wszystkie te placówki nie tylko przygotowują ofertę pozwalającą młodym ludziom na zdobywanie wiadomości, rozwijanie umiejętności, talentów i pasji, ale również opracowują procedury reagowania w sytuacji zagrożenia dla ich życia, zdrowia i rozwoju.
Powtarzające się doniesienia z życia publicznego o krzywdzie najmłodszych wskazują, że procedury czasami zawodzą – stąd potrzeba wzmocnienia ochrony, jaką nad młodymi ludźmi roztaczają opiekujące się nimi instytucje. Wprowadzenie standardów ochrony dzieci (małoletnich) jest właśnie próbą odpowiedzi na potrzebę podwyższenia standardu ochrony dzieci przed krzywdzeniem.
Czym są standardy ochrony małoletnich?
Standardy ochrony dzieci (inaczej: małoletnich) to nic innego, jak zbiór zasad, które czynią daną placówkę miejscem bezpiecznym dla dzieci. Bezpieczeństwo to jest zapewnianie przez bardzo konkretne działania:
- pracownicy placówki wiedzą, jak rozpoznać, że dziecko może doświadczać krzywdy,
- wiedzą, jak zareagować w przypadku takiego rozpoznania,
- przebywające w placówce dzieci wiedzą, w jaki sposób rozpoznawać i unikać zagrożeń oraz gdzie wspólnie z opiekunami mogą uzyskać pomoc.
Jaka jest podstawa wprowadzenia standardów?
Obowiązek wprowadzenia standardów w placówkach nakłada Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606). Dokładny opis standardów znajdziemy w artykule 22b i 22c wymienionej Ustawy. Jednocześnie, wskazana Ustawa w artykule 7 nowelizuje Ustawę z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1304), nadając jej przedmiotowi nowe brzmienie: „o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich”.
Wskutek tej zmiany, po jej wejściu w życie z dniem 15 lutego 2024 r. opisane standardy znajdą się w znowelizowanej Ustawie z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich – to właśnie tam, a nie w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy, należy ich szukać po 15 lutego. To właśnie ta data jest dniem wejścia w życie przepisów wprowadzających do placówek standardy ochrony dzieci, po której mają one sześć miesięcy na pełne dostosowanie się do nowych regulacji. Od 15 sierpnia organy prowadzące szkoły i inne placówki systemu oświaty mogą przeprowadzać kontrole w zakresie funkcjonowania nowych przepisów.
Co zawierają standardy ochrony dzieci?
Przytoczone wyżej artykuły ustawy precyzują, co dokładnie musi znaleźć się w opracowanych standardach:
- zasady zapewnienia bezpiecznych relacji między dzieckiem a pracownikiem placówki, z wyszczególnieniem zachowań niedozwolonych wobec dzieci,
- zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji, w której podejrzewamy krzywdzenie dziecka lub posiądziemy taką informację,
- procedury i wskazanie osób odpowiedzialnych za: składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz wszczynanie procedury „Niebieskiej Karty” (dotyczy instytucji, które są do tego uprawnione – placówki systemu oświaty są takimi instytucjami),
- zasady przeglądu i aktualizacji standardów,
- zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki do stosowania standardów, zasady określające przebieg tego przygotowania oraz je dokumentujące,
- sposób i zasady udostępniania standardów rodzicom/opiekunom prawnym dzieci,
- osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o sytuacjach zagrażających dzieciom i udzielanie im wsparcia,
- sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru dziecka,
- wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, w szczególności zachowania niedozwolone,
- zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do Internetu,
- procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w Internecie i tymi utrwalonymi w innej formie,
- zasady ustalania planu wsparcia dziecka po ujawnieniu krzywdzenia.
Co ważne, każda placówka ma dostosować standardy do swojego charakteru i rodzaju prowadzonej działalności – fizyczny dokument może więc wyglądać inaczej w każdej instytucji, wszystkie jednak muszą zawierać przytoczone wyżej treści, precyzować, w jaki sposób wprowadza się określone przez ustawodawcę zasady i procedury. Każda placówka udostępnia również opracowane standardy w wersji oryginalnej, poprzez wywieszenie jej w ogólnie dostępnym miejscu i umieszczenie na stronie internetowej oraz skróconej, dostosowanej do możliwości małoletnich wychowanków. Ponadto, co najmniej raz na dwa lata placówka jest zobowiązana do oceny standardów pod kątem zgodności z aktualnymi przepisami prawa oraz bieżącymi potrzebami wychowanków. Wnioski te zostają pisemnie udokumentowane.
Podsumowanie – o czym należy pamiętać opracowując standardy ochrony dzieci?
- Zapis standardów zawiera wszystkie punkty, zasady i procedury wyszczególnione w art. 22b, 22c Ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606) – wymienione wyżej pod hasłem: Co zawierają standardy ochrony dzieci?
- Standardy są udostępniane w pełnej wersji w dostępnym miejscu w placówce oraz na stronie internetowej, jak również w wersji skróconej, dostosowanej do możliwości małoletnich.
- Co najmniej raz na dwa lata dokonujemy przeglądu standardów pod kątem ich zgodności z aktualnymi potrzebami placówki i przepisami prawa, wnioski z przeglądu pisemnie dokumentujemy.
Bibliografia:
- Ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606)
- https://standardy.fdds.pl/standardy, dostęp z dnia 14.01.2024 r.
Opracowanie: Urszula Wesół – pedagog, pedagog specjalny
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli