2.1 C
Polska
piątek, 6 grudnia, 2024
Strona głównaCzytelniaZaakceptować inność, czyli skuteczne włączanie uczniów cudzoziemskich w życie szkoły

Zaakceptować inność, czyli skuteczne włączanie uczniów cudzoziemskich w życie szkoły

„Trzeba szanować ludzi, żeby zasłużyć na szacunek”

Lauren Barnholdt

Migracja jest naturalnym zjawiskiem w obecnych czasach. Przemieszczanie się po całym świecie jest prostsze i szybsze. Ta łatwość podróżowania sprawia, że kraje stają się coraz mniej jednorodne kulturowo, a obywatelami danego państwa mogą zostać nie tylko osoby, które się w nim urodziły, ale także dorośli przedstawiciele innych narodów. Co roku wzrasta również liczba dzieci przyjeżdżających z zagranicy do naszego kraju. Polskie szkoły muszą zmierzyć się z wyzwaniem, jakim jest ich nauka i integracja. Warto być przygotowanym na pracę z dziećmi z różnych kręgów kulturowych. Równie istotne jest, aby właśnie środowisko szkolne przyczyniało się do wzajemnego poznania, poszanowania i akceptacji cudzoziemskiej „inności”.

Informacja o przyjęciu do szkoły, zwłaszcza dużej grupy cudzoziemców, spotyka się często z niechęcią i zaniepokojeniem szczególnie rodziców, ale też całej społeczności szkolnej. W takiej sytuacji wydaje się więc oczywiste zorganizowanie spotkania informującego o przyjęciu nowych uczniów. Znaczącą rolę może spełnić dyrektor szkoły informujący, dlaczego i skąd przybywają cudzoziemcy. Warto również zapewnić wsparcie osób pracujących w szkole – nauczycieli, pedagoga szkolnego, psychologa. Bo wielokulturowość w szkole niesie ze sobą trudności: m.in. nieporozumienia i problemy komunikacyjne, zachowania agresywne, początkowo niezrozumienie przez cudzoziemców zasad zachowania się w szkole, kłopoty w skupieniu uwagi na lekcjach, początkowo niższe wyniki w nauce.

Problemy te są zazwyczaj przejściowe i z biegiem czasu uczniowie cudzoziemscy integrują się ze społecznością szkolną. Proces ten znacznie szybciej postępuje w grupie dzieci z klas młodszych oraz w obrębie grupy rówieśniczej – klasy. Dzięki prowadzonym zajęciom i rozmowom ukazujemy, że na całym świecie żyją różne narody, które mogą wyglądać inaczej, ale tak naprawdę wcale tak bardzo nie różnią się od nas. Tym samym już od najmłodszych lat oswajamy uczniów z obcokrajowcami i pokazujemy im, że są tacy sami jak my, chociaż mogą żyć trochę inaczej. Bardzo ważne jest, abyśmy podkreślali, że ludzie dzielą się tylko na dobrych i złych – a takich możemy spotkać wszędzie. O tym, czy ktoś jest miły, mądry albo coś umie, nie decyduje rasa, pochodzenie, wygląd, płeć ani język, w którym mówi.

Ustawiczna, wymagająca dużego zaangażowania, praca całej kadry pedagogicznej nad kształtowaniem postaw otwartości, tolerancji i szacunku jest warunkiem sukcesu w procesie integracji społeczności wielokulturowej.

Pamiętajmy, że sytuacja rodziny cudzoziemskiej jest niezwykle trudna w aspekcie psychologicznym – zmusza do ponownego zdefiniowania siebie jako uczestnika życia społecznego w nowym otoczeniu kulturowym. Czasem sytuacja ta powoduje również potrzebę określenia postawy wobec nowych wartości, innej religii, estetyki, moralności. Dzieci i młodzież zazwyczaj bardzo silnie przeżywają te trudności. Mogą przejawiać reakcje psychosomatyczne, takie jak zaburzenia snu i żywienia, czy rozchwianie emocjonalne. Ważnym zadaniem osób towarzyszących dziecku w tym czasie jest łagodzenie tych trudnych emocji poprzez stopniowe budowanie poczucia przynależności i bezpieczeństwa w nowym środowisku.

Dziecko przybywające do nowego kraju zwykle doświadcza zjawiska nazwanego szokiem kulturowym wynikającym ze spotkania z nieznaną mu kulturą. Zmiana miejsca pobytu przeważnie wywołuje wiele trudnych emocji. Każdy członek rodziny może w inny sposób przeżywać utratę poczucia bezpieczeństwa, obawę przed nowym, potrzebę odnalezienia się w nieznanym miejscu. Jest to zjawisko naturalne, jednakże poprzez udzielenie dziecku wsparcia oraz współpracę z rodziną, można pomóc wszystkim w łagodniejszym przejściu przez proces adaptacji.

Uczniowie – cudzoziemcy z dużą życzliwością odnoszą się do tych pedagogów, którzy oprócz przekazywania wiedzy, poświęcają czas na rozmowy dotyczące codziennych problemów, udzielają rad, gdy tego potrzebują, pomagają im odnaleźć się w nowym miejscu i nowej sytuacji.

Zdobywane stopniowo własne doświadczenie w pracy z tą grupą uczniów pozwala nauczycielom na wypracowanie różnych metod, które w dużej mierze przyczyniają się do osiągnięcia pozytywnych wyników. Jest to możliwe dzięki oparciu pracy edukacyjno-wychowawczej na kilku kluczowych filarach. Oczywiście, nie w każdym przypadku udaje się osiągnąć zamierzone cele, ale podobnie dzieje się w przypadku polskich dzieci.

Filary wspólnego sukcesu

I filar – Pozyskanie niezbędnych informacji o uczniu.

Nowy uczeń w szkole to wyzwanie, do którego należy się dobrze przygotować, a więc przede wszystkim zebrać o nim istotne informacje (np. skąd pochodzi, jak długo jest w Polsce, jak wygląda jego sytuacja rodzinna).

II filar – Integracja w klasie.

Filar ten dotyczy przede wszystkim wychowawców. To na nich głównie spoczywa odpowiedzialność za integrację uczniów – cudzoziemców z rówieśnikami i przygotowanie polskich uczniów na przyjęcie kolegów z innych krajów (np. uświadomienie różnic kulturowych, wyjaśnienie znaczenia tolerancji w procesie integracji).

III filar – Nauka – sukcesy edukacyjne.

Nauka, a co się z nią wiąże – osiągnięcia edukacyjne, to trzeci filar wspólnego sukcesu, który wymaga zaangażowania wszystkich nauczycieli. Jednym z najtrudniejszych elementów tej pracy jest przekonanie polskich dzieci, że wobec ich cudzoziemskich kolegów nie zawsze można stosować takie same kryteria oceniania, zwłaszcza jeśli dotyczy to uczniów, którzy przebywają w Polsce od kilku tygodni lub miesięcy. Dzieci zazwyczaj porównują swoje osiągnięcia i niekiedy mają poczucie krzywdy, dlatego istotne jest, aby stale podkreślać, że w przypadku cudzoziemców nauczyciel przy ocenie koncentruje się bardziej na staraniach, włożonym wysiłku niż na efekcie pracy, który początkowo może być niezadowalający z powodu niedostatecznej znajomości języka.

IV filar – Prowadzenie lekcji języka polskiego jako obcego i zajęć dydaktyczno-wyrównawczych.

W każdej placówce, do której uczęszczają dzieci nie znające języka polskiego, istnieje konieczność prowadzenia dodatkowych lekcji z tego języka jako obcego oraz zajęć dydaktyczno-wyrównawczych. Ważne, aby języka polskiego uczyć pod kątem przydatności w życiu codziennym, aby uczniowie jak najszybciej zauważyli korzyści płynące z jego opanowania.

V filar – Współpraca z rodziną ucznia.

Kontakt z rodzicami, czy też opiekunami dziecka, ułatwia jego poznanie oraz zrozumienie. Jeżeli uda się ich zaangażować w życie szkoły, to wyrobi się w nich poczucie przynależności do wspólnoty, jaką jest szkoła, a więc i odpowiedzialności za nią. Poza tym, obecność rodziców cudzoziemców w różnych szkolnych przedsięwzięciach daje możliwość integracji z polskimi rodzicami.

Istotny wpływ na stosunek polskich dzieci do cudzoziemców mają rodzice.

To ich poglądy w dużej mierze kreują postawy pozytywne bądź negatywne. Dlatego na sytuację życiową obcokrajowców należy także uwrażliwić rodziców dzieci polskich. Szkoła w swoich działaniach edukacyjno-wychowawczych nie może o nich zapominać. W ramach zebrań z rodzicami lub szkoleń do nich skierowanych, dobrze jest uświadamiać znaczenie różnic kulturowych, które warunkują zachowania, postawy i wartości ludzi pochodzących z różnych krajów. Należy też pozwolić rodzicom powiedzieć o swoich obawach związanych z pojawieniem się w szkole dzieci z innych krajów, jednocześnie wskazując na korzyści, jakie niesie ze sobą nauka w różnorodnej kulturowo klasie.

Warto, aby rodzice dzieci cudzoziemskich otrzymywali wszelkie pisemne informacje ze szkoły (np. zawiadomienie, zgoda, upomnienie) przetłumaczone na język, którym władają.

Dobre rady dla nauczycieli pracujących z dziećmi cudzoziemskimi:

  • przygotowywać krótkie, jasne i proste streszczenia lektur i innych tekstów, dostosowując je do poziomu znajomości języka polskiego przez ucznia;
  • akceptować i chwalić każdą prawidłową odpowiedź ucznia (nawet jednowyrazową, czy nie do końca poprawną gramatycznie);
  • w wypowiedziach pisemnych oceniać komunikatywność (dopuszczać występowanie błędów językowych);
  • rozwijać sprawność mówienia i pisania (ćwiczenia w pisaniu mogą dotyczyć przepisywania i uzupełniania krótkich tekstów);
  • doceniać takie umiejętności, jak: czytanie ze zrozumieniem, wyszukiwanie informacji, ogólne rozumienie tematyki i problematyki lektur;
  • stosować język instrukcji – krótkie, jasne, proste komunikaty;
  • umożliwić korzystanie podczas lekcji ze słownika dwujęzycznego;
  • pozwolić uczniowi na zadawanie pytań pomocniczych;
  • doceniać pisanie nawet krótkich wypowiedzi;
  • pamiętać, aby nie poprawiać ciągle ucznia w jego wypowiedziach, co może doprowadzić do blokady komunikacyjnej między nauczycielem, a uczniem;
  • angażować uczniów w pomoc koleżeńską w klasie, po lekcjach, podczas zajęć świetlicowych; takie praktyki służą też integracji uczniów.

Budując w klasie zdrowe relacje podkreślajmy, że szacunek i akceptacja muszą być obustronne. Nasze dzieci powinny wiedzieć, że tolerancja nie oznacza przyzwolenia na każde działanie. Jeśli gdzieś pojawia się złośliwość, czy agresja, takie reakcje należy zawsze potępić. Starajmy się jednak przede wszystkim szukać źródeł problemów i pomagać tym, którzy być może mają większe trudności w odnalezieniu się w nowym środowisku. Jeśli okażemy życzliwość i chęć współpracy, w większości przypadków okaże się, że problem nie jest wcale taki duży, a z pewnością można go pozytywnie rozwiązać.

Jednym z zadań polskich nauczycieli uczących dzieci różnych kultur, innych wyznań, obcego pochodzenia, jest tworzenie silnych fundamentów postawy tolerancji i poszanowania. W obecnych czasach wyzwanie to wydaje się niezwykle istotne. Uczmy nasze dzieci, że jeśli sami chcemy być traktowani z otwartością, życzliwie i z szacunkiem – traktujmy tak innych.

Zapraszamy do naszej akredytowanej Niepublicznej Placówki Doskonalenia Nauczycieli PERFECTUS, w ofercie której znajduje się szkolenie Rady Pedagogicznej pt.: Psychologiczne aspekty pracy z uczniem z doświadczeniem migracji i traumy wojennej

Źródło:

Lachowicz Bogumiła red., Uczniowie z różnych kultur w szkole, wyd. ORE

Autor: Dorota Majcher

Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli

PODOBNE ARTYKUŁY