„Matematyczne łamigłówki mądrej główki” – innowacja pedagogiczna w edukacji wczesnoszkolnej

Opis zasad innowacji – budowa programu innowacyjnego

1. Wstęp – uzasadnienie celowości wprowadzenia innowacji

Matematyka to dziedzina wiedzy, której znaczenie wciąż rośnie. Od dawna była nazywana „królową nauk”. Mimo, iż nie zawsze w pełni integruje się z innymi treściami nauczania, jest jednocześnie dziedziną wiedzy niezbędnej i najczęściej wykorzystywaną w życiu codziennym. W dzisiejszym „cyfrowym” świecie jej wpływ na wszystkie dziedziny życia jest widoczny gołym okiem. Metody matematyczne stanowią precyzyjne narzędzie badań w wielu naukach.

Uczenie się matematyki kształtuje u uczniów umysł, wdraża do logicznego myślenia, tworzy umiejętność zwięzłego formułowania i wdrażania myśli, przyzwyczaja do stosowania racjonalnych metod organizacji pracy własnej i sprawnego działania oraz wyrabia wartościowe cechy charakteru, takie jak: inicjatywa, samodzielność, krytycyzm, systematyczność i dokładność w pracy, wytrwałość w pokonywaniu trudności wyłaniających się podczas dążenia do zamierzonego celu. Z tych powodów kształcenie matematyczne jest ważnym składnikiem kształcenia ogólnego. Intelektualne i wychowawcze wartości procesu nauczania i uczenia się matematyki szeroko uwzględnione są w podstawach programowych z matematyki dla szkoły podstawowej.

Głównym celem nauczania matematyki w edukacji wczesnoszkolnej jest nie tylko wszechstronny rozwój zdolności uczniów i przekazywanie treści programowych, ale w równej mierze rozwijanie matematycznego myślenia, rozumowania, dokładności, dociekliwości i samodzielności. Świetnym polem do realizacji tego zadania są zajęcia pozalekcyjne, będące przedłużeniem procesu dydaktyczno-wychowawczego, a zarazem formą rozwijającą zainteresowania i uzdolnienia ucznia, a także zagospodarowującą kulturalny wypoczynek i rozrywkę.

Innowacja programowo-metodyczna pt. „Matematyczne łamigłówki mądrej główki” jest propozycją cyklu zajęć pozalekcyjnych i działań rozwijających w szerszym stopniu umiejętności i zainteresowania matematyczne u uczniów klasy II a, edukacji wczesnoszkolnej z wykorzystaniem gier logicznych. Duży potencjał ciekawości oraz chłonność umysłu dziecka w wieku szkolnym przemawia za tym, aby umiejętności matematyczne oparte na grach logicznych zdobywać jak najwcześniej. Wśród moich uczniów zaobserwowałam liczną grupę dzieci, które chętnie podejmują każde zadanie i doprowadzają je do końca. Interesują się otaczającym światem, zadają wiele pytań, podejmują wspólną dyskusję, charakteryzują się myśleniem przyczynowo-skutkowym. Wykazują zainteresowania matematycznie, lubią rozwiązywać krzyżówki, łamigłówki, chętnie podejmują próby rozwiązywania zadań tekstowych niestandardowych, problemowych. Mam nadzieję, że dodatkowe zajęcia przyczynią się do rozwijania zainteresowań matematycznych i pasji moich uczniów.

2. Adresaci programu:

a) autorzy innowacji:

p. M. Kaczorkiewicz – nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej

b) uczestnicy: uczniowie klasy II a

3. Rozmiar przestrzenny:

szkoła – klasa – dom rodzinny

4. Rozmiar czasowy:

październik 2019 r. do maj 2020 r.

5. Główny cel programu

Nadrzędnym celem programu innowacyjnego jest stymulowanie rozwoju uczniów poprzez rozwiązywanie ciekawych problemów z różnych dziedzin matematyki.

Szczegółowe cele edukacyjne kształcenia i wychowania:

• kształtowanie logicznego myślenia,
• kształtowanie twórczej postawy, samodzielności i odpowiedzialności za wynik swojej pracy,
• kształtowanie pozytywnego nastawienia do podejmowania wysiłku intelektualnego oraz postawy dociekliwości,
• nauczanie dobrej organizacji pracy,
• wyrabianie systematyczności, pracowitości i wytrwałości,
• rozwijanie umiejętności pracy w grupie, zespole,
• nauczanie przedstawiania rozwiązań problemów i zadań w sposób czytelny i precyzyjny,
• wyrabianie nawyków sprawdzania otrzymanych odpowiedzi i korygowania popełnianych błędów,
• przygotowanie uczniów do rywalizacji w konkursach w myśl zasady „fair play”.

Treści programowe:

• rozwijanie zainteresowań i zdolności matematycznych uczniów na I etapie edukacyjnym,
• doskonalenie rachunku pamięciowego,
• wdrażanie do rozwiązywania problemów matematycznych,
• radzenie sobie w sytuacjach życiowych wymagających obliczania działań matematycznych,
• przekładanie sytuacji konkretnej na język symboli matematycznych, czynnościowe i zabawowe podejście do problemów matematycznych,
• przygotowanie uczniów do rozwiązywania zadań niestandardowych, rozbudzanie naturalnej aktywności, twórczego myślenia,
• wyrabianie motywacji do nauki,
• kształtowanie poczucia własnej wartości,
• wprowadzenie pojęć: pięciokąt (pięciobok), sześciokąt (sześciobok), tangram, sudoku.

6. Sposób realizacji – metody i formy realizacji

Formy pracy:

Dodatkowe zajęcia przeznaczone będą m.in. na wprowadzenie i rozszerzenie zagadnień nie ujętych w podstawie programowej, ale bardzo ważnych w dalszej edukacji. Pokażą uczniom jak wykorzystać wiedzę matematyczną w sytuacjach praktycznych, w życiu codziennym. Dodatkowo na zajęciach oprócz rozwiązywania zadań przygotowujących do konkursów, będziemy stosować gry logiczne, planszowe, łamigłówki matematyczne, rebusy, które dają możliwość rozwiązywania problemów matematycznych w sposób przystępny dla ucznia w młodszym wieku szkolnym.

Planowane formy pracy:

• praca indywidualna – uczeń samodzielnie wykonuje polecenia,
• praca zbiorowa – wszyscy uczniowie pracują wspólnie,
• praca zespołowa – uczniowie pracują w stałych zespołach.

Metody pracy

Na zajęciach będą wykorzystywane aktywizujące metody nauczania, które pozwolą na twórcze podchodzenie do problemów i zagadnień matematycznych. Ważną rolę odegrają gry logiczne, które uatrakcyjnią proces uczenia się, zmotywują uczniów i ułatwią zdobywanie wiedzy, a także pobudzą ciekawość poznawczą, wyzwolą aktywność: „burza mózgów”, metoda przypadków, dyskusja, nauczanie przez rozwiązywanie zadań, praca indywidualna z zadaniami niestandardowymi, gry i zabawy logiczne.

7. Pomoce dydaktyczne:

• tablica multimedialna i ćwiczenia interaktywne,
• komputery (sala komputerowa) z dostępem do Internetu,
• programy edukacyjne,
• gry edukacyjne i komputerowe,
• zegar, domino, kostki do gry, zestaw plansz, taśmy do mierzenia,
• rozkłady (np. jazdy autobusów), program telewizyjny itp.,
• papierowe pieniądze, różnorodne liczmany,
• karty pracy do indywidualnej działalności ucznia,
• testy sprawdzające zdobytą wiedzę i umiejętności,
• testy konkursowe.

8. Planowane rodzaje ćwiczeń

Zadania tekstowe – uczniowie stopniowo będą uczyć się spostrzegania i formułowania związków między wielkościami oraz przyswajania umiejętności logicznego rozumowania. Sytuacje problemowe zawarte w zadaniach tekstowych umożliwiają kształtowanie postawy badawczej uczniów.

Zadania problemowe – będą to zadania, w których brakuje danych lub niektóre dane są zbędne oraz zadania sprzeczne.

Zadania ćwiczeniowe – mające na celu wykształcenie określonych sprawności. Obliczanie przykładów matematycznych bez konkretnej sytuacji problemowej pozwala uczniowi skupić się tylko i wyłącznie na prawidłowym obliczeniu.

Gry i zabawy dydaktyczne – oparte na regułach, zasadach, przepisach i będą to loteryjki, układanki, rebusy, krzyżówki, gry stolikowe np. chińczyk, domino, warcaby, karty logiczne.

9. Oczekiwane efekty

Uczeń: 

• potrafi logicznie i twórczo myśleć,
• wierzy we własne możliwości,
• potrafi planować i organizować własną pracę, współpracować w zespole,
• biegle liczy (wprzód i w tył) od danej liczby w zakresie 100,
• zapisuje cyframi i odczytuje liczby w zakresie 1000,
• dodaje i odejmuje liczby, sprawdza wyniki,
• oblicza w pamięci iloczyny w zakresie tabliczki mnożenia i sprawdza wyniki dzielenia za pomocą mnożenia,
• rozwiązuje zadania tekstowe jednodziałaniowe, dwudziałaniowe,
• wykonuje obliczenia pieniężne i radzi sobie w sytuacjach codziennych wymagających takich umiejętności,
• mierzy i zapisuje wynik pomiaru długości, posługuje się jednostkami długości,
• waży przedmioty, używając określeń: kilogram, pół kilograma, dekagram, gram, wykonuje obliczenia z użyciem tych miar; zamienia je, używając wyrażeń dwumianowanych w obliczeniach formalnych,
• odmierza płyny różnymi miarkami, używa pojęć: litr, pół litra, ćwierć litra,
• odczytuje temperaturę (5 stopni ciepła, 5 stopni poniżej zera lub mrozu),
• odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim,
• podaje i zapisuje daty; zna kolejność dni tygodnia i miesięcy,
• porządkuje chronologicznie daty, 
• wykonuje obliczenia kalendarzowe w sytuacjach życiowych,
• odczytuje wskazania zegarów; w systemie 12- i 24-godzinnym, posługuje się pojęciami: pół godziny, kwadrans, minuta; wykonuje obliczenia zegarowe, 
• rozpoznaje i nazywa: koła, kwadraty, prostokąty i trójkąty; rysuje odcinki o podanej długości, oblicza obwody trójkątów, kwadratów, prostokątów oraz pola kwadratów i prostokątów,
• rysuje drugą połowę figury geometrycznej; rysuje figury w powiększeniu i pomniejszeniu,
• rozwiązuje zadania niestandardowe,
• wykorzystuje poznane zagadnienia matematyczne do rozwiązywania zadań tekstowych.

10. Kontrola i ocena osiągnięć uczniów

Dominującą rolę będzie odgrywać ocena słowna wyrażona pochwałą za zaangażowanie uczniów, prawidłowy tok rozumowania, trafne pomysły rozwiązań, wytrwałość, zgodną współpracę w grupie. Stosowane również będą stemple motywacyjne.
Inną planowaną formą oceny będzie samoocena własnych umiejętności uczniów, np. podczas gier edukacyjnych lub w czasie samodzielnie wykonywanych zadań. Uczeń wówczas zauważy, co zrobił dobrze, a nad czym musi jeszcze popracować. 
Uczestnicy zajęć poddawani będą również ocenie zewnętrznej w czasie udziału w różnych konkursach. Na zakończenie zajęć – w czerwcu, wszyscy uczniowie otrzymają dyplomy, które będą nagrodą za całoroczny trud i współpracę na zajęciach.

11. Sprzymierzeńcy: j.w.

12. Ewaluacja

Ewaluacja programu będzie prowadzona na bieżąco i na zakończenie roku szkolnego 2019/2020. Oceny atrakcyjności zajęć dokonają sami uczniowie poprzez swoje zaangażowanie w podejmowanie działań w czasie zajęć.   

Narzędzia ewaluacji:

• obserwacja uczniów podczas zajęć (praca indywidualna, grupowa),
• aktywność uczniów podczas zajęć, 
• analiza kart pracy dzieci,
• arkusz informacji zwrotnej dla ucznia (ankieta),
• udział w konkursach,
• wyniki sprawdzianów wiedzy i umiejętności.

Zgromadzony materiał zostanie uporządkowany i opracowany w postaci sprawozdania. Wnioski pragnę wykorzystać przy wdrażaniu przyszłych programów i planowaniu codziennej pracy.

Autor: Monika Kaczorkiewicz – Czytelniczka Portalu