4.6 C
Polska
środa, 4 grudnia, 2024
Strona głównaCzytelniaEdukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi

Edukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi

„W teorii wychowania zapominamy, że winniśmy uczyć dziecko nie tylko cenić prawdę, ale i rozpoznawać kłamstwo, nie tylko kochać, ale i nienawidzić, nie tylko szanować, ale i pogardzać, nie tylko godzić się, ale i oburzać, nie tylko ulegać, ale i buntować się”

Janusz Korczak

Dzieciństwo to idealny czas na rozpoczęcie trwającej przez całe życie edukacji na rzecz praw człowieka. Dalekosiężne cele nauczania musimy dostosować tak, aby dobrze wpasowały się w świat dziecka. Można to osiągnąć przez powiązanie ich z jego osobistymi doświadczeniami, nabywanymi w ramach życia rodzinnego oraz społecznego, a także bezpośrednich kontaktów z dorosłymi i innymi dziećmi. Edukacja na rzecz praw człowieka ma prowadzić do ukształtowania postaw opartych na zaufaniu i tolerancji, czyli fundamentach kultury praw człowieka. Należą do nich:

  • docenianie siebie samego i innych
  • poszanowanie praw człowieka w życiu codziennym
  • zrozumienie własnych praw i zdolność do ich wyrażania
  • docenianie i poszanowanie różnic społecznych i kulturowych
  • zdolność do rozwiązywania konfliktów bez użycia przemocy i z poszanowaniem praw należnych innym
  • rozwijanie w dziecku wiary we własne siły i umiejętność ochrony oraz propagowania praw człowieka.

Dzieci, które dopiero zaczynają swoją edukację formalną, mają już sporą wiedzę na temat otaczającego je świata i żyjących w nim ludzi. Nauczanie na rzecz praw człowieka powinno więc w jak największym możliwym stopniu odnosić się do wiedzy zdobytej już przez dzieci, czyniąc ją dla nich bardziej czytelną. Wprawdzie dzieci nie używają takich słów, jak: sprawiedliwość, równość lub dyskryminacja, ale w wieku siedmiu lub ośmiu lat mają dobre intuicje na temat tego, co jest „w porządku”, a co nie.

Chociaż wiedza o prawach człowieka zmienia się wraz z wiekiem i kompetencjami dziecka, w zasadzie zawsze odnosi się ona do paru podstawowych koncepcji:

  • prawa człowieka dostarczają wzorców zachowania się w rodzinie, szkole, najbliższej społeczności i świecie jako takim
  • prawa człowieka są uniwersalne, choć mogą być na różne sposoby interpretowane i doświadczane
  • prawa człowieka przysługują każdemu dziecku i każde dziecko jest zarazem zobowiązane do przestrzegania praw innych ludzi – spośród tych praw warto tu wymienić choćby prawo do ochrony i zapewnienia godnych warunków życia oraz prawo do uczestnictwa (np. wyrażanie przez dziecko poglądów w sprawach bezpośrednio go dotyczących).

Wszystkie wymienione prawa gwarantuje Konwencja o Prawach Dziecka. Istnieją również inne dokumenty mające zapewnić ochronę praw człowieka, np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka lub Europejska Konwencja Praw Człowieka.

Prawa człowieka to nie tylko dokumenty prawne, które obowiązują poszczególne państwa. Są one także zasadami określającymi, jak dzieci i inni ludzie powinni razem ze sobą żyć. Ponieważ wartości i postawy związane z prawami człowieka są czymś trudno uchwytnym, czymś, co jedynie znajduje swój wyraz w zachowaniach z nich wynikających, przyswojenie ich sobie jest bardzo trudne i czasochłonne. Każde dziecko należy przede wszystkim wyposażyć w umiejętności umożliwiające mu aktywne uczestnictwo w demokracji i przyczynianie się do tworzenia kultury poszanowania praw innych ludzi.

Pamiętajmy szczególnie o tym, że dzieci uczą się tyle samo, a bywa, że i więcej, biorąc przykład z innych, niż z dawanych im wskazówek. Są przy tym bardzo wyczulone na wszelkie postacie hipokryzji. Na wszystkich osobach pracujących z dziećmi spoczywa zatem obowiązek, by samemu postępować według wartości, które chce się im wpoić.

Umiejętności wykorzystywane na rzecz praw człowieka to między innymi:

  • aktywne słuchanie i komunikowanie – umiejętność wysłuchania zdania innych i wyrażenia własnych poglądów, a także zdolność do oceny ich obu
  • myślenie krytyczne – zdolność rozróżnienia co jest opinią, a co faktem
  • świadomość istnienia przesądów i uprzedzeń
  • umiejętność wychwytywania manipulacji
  • praca w grupie i pozytywne rozwiązywanie konfliktów
  • wypracowywanie konsensu
  • demokratyczne uczestnictwo w działaniach podejmowanych razem z rówieśnikami
  • pewne wyrażanie własnych opinii
  • rozwiązywanie problemów.

Postawy, poprzez które można wyrażać prawa człowieka to:

  • szacunek dla samego/samej siebie i innych
  • odpowiedzialność za własne czyny
  • ciekawość, otwarty umysł i uznanie wartości tkwiących w różnicach i odmienności
  • empatia i solidarność z innymi oraz pomoc tym, którym odmawia się praw człowieka
  • poczucie godności, wiara we własną wartość i wartość innych ludzi niezależnie od różnic społecznych, kulturowych, językowych i religijnych
  • poczucie sprawiedliwości i odpowiedzialności społecznej oraz dbałość, by wszyscy byli traktowani sprawiedliwie
  • potrzeba polepszenia środowiska szkolnego lub społecznego
  • chęć promowania praw człowieka na szczeblu lokalnym i globalnym.

Jednym z najważniejszych celów edukacji na rzecz praw człowieka jest podejmowanie działań na rzecz tych praw. Należy zachęcać dzieci i rozwijać tkwiące w nich zdolności do podejmowania właściwych i sensownych działań w tym obszarze. Aktywność ta może mieć wymiar jednostkowy, jak na przykład rozwiązywanie konfliktów występujących w grupie lub rodzinie, czy choćby zmiana postawy i zachowań wobec rodzeństwa, czy kolegów. Można ją też podejmować na szerszym forum, organizując uroczystości z okazji Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka lub przygotowując wystawę prac poświęconych tematyce praw człowieka. Warto przy tym pamiętać, że im młodsze dzieci, tym większej pomocy oczekują od pracujących z nimi osób w przygotowywaniu i prowadzeniu bardziej złożonych projektów.

Edukacja dzieci na rzecz praw człowieka odbywa się każdego dnia. Od najmłodszych lat należy uczyć je tolerancji i szacunku do drugiego człowieka. Od nas dorosłych bowiem zależy, w jakim świecie będą one żyły i na kogo wyrosną.

Źródła:

  • Wikipedia
  • Flowers Nancy – redakcja i współautorstwo, „Kompasik. Edukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi”, Biblioteka Cyfrowa ORE (publikacja zawiera scenariusze zabaw i gier pomocnych w prowadzeniu zajęć lekcyjnych)

Autor: Dorota Majcher

PODOBNE ARTYKUŁY