Wielu teoretyków i praktyków sztuki pedagogicznej szuka sposobów na uczynienie edukacji bardziej skuteczną, atrakcyjną i przyjazną dla uczniów niż ta, która sprowadza się wyłącznie do przestrzeni szkolnych ławek. Jednym z pomysłów na zmianę obowiązującego stanu rzeczy jest edukacja outdoorowa, która dosłownie wyprowadza proces nauczania i uczenia się poza ściany szkolnej sali.
Założenia edukacji outdoorowej
Podejście edukacji outdoorowej, określane również jako pedagogika przygody, czerpie m.in. z założeń Johna Dewey’a, gorącego orędownika nauczania przez działanie. Niemal dwa stulecia później, bogatsi o zdobycze nauki, w tym neurodydaktyki – dyscypliny o roli mózgu w uczeniu się – wiemy, że właśnie tak zorganizowany proces kształcenia przynosi najlepsze rezultaty.
Twórcy edukacji outdoorowej precyzują to najważniejsze założenie w kilku ważnych zasadach:
- uczymy się, a nie jesteśmy nauczani – aktywność uczniów przeważa nad podającym tokiem nauczania (zasada learning by doing),
- nauczyciel z dostarczyciela wiedzy staje się inspiratorem, mentorem, przewodnikiem w procesie zdobywania informacji i umiejętności,
- uczymy się od siebie nawzajem – skuteczniej, przyjemniej i bezpieczniej uczymy się w grupie, bowiem pojedyncza osoba nigdy nie wie i nie dysponuje tym, co zespół ludzi,
- uczestnicy procesu uczenia się mają wybór, w jaki sposób chcą zrealizować założony cel, czyli osiągnąć określoną wiedzę i umiejętności (zasada challenge by choice),
- uczymy się, w jaki sposób treści zrealizowane w zaplanowanych, wykreowanych sytuacjach mogą być wykorzystane w realnym życiu (zasada transferu wiedzy i umiejętności),
- ważne są emocje – oprócz tego, czego i jak się nauczyliśmy, rozmawiamy o tym, co czujemy,
- celem podejmowanych działań jest nie tylko przyswojenie określonej wiedzy i ćwiczenie konkretnych umiejętności, ale również rozwijanie tzw. kompetencji miękkich – umiejętności współpracy, negocjowania, zarządzania zasobami grupy. To właśnie te sprawności, obok kwalifikacji niezbędnych do zajmowania konkretnych stanowisk, są najbardziej pożądane na rynku pracy,
- unikamy ocen wyrażonych wprost za pomocą pojedynczych not na rzecz bardziej wyczerpującej informacji zwrotnej, zaś błędy (realnie, a nie deklaratywnie) uznajemy za naturalny element uczenia się.
Edukacja outdoorowa w Europie
Nie bez powodu w opisie nurtu edukacji outdoorowej, jak i w samej nazwie metody, pojawiają się określenia anglojęzyczne – to właśnie w Wielkiej Brytanii, jak również na zachodzie Europy (we Francji, Holandii, Niemczech) to podejście jest bardzo popularne, dobrze poznane i opisane w literaturze. Niekiedy przybiera formę całościowych rozwiązań metodycznych, takich jak szkoły leśne w Wielkiej Brytanii oraz szkoły naturalne w Niemczech.
Edukacja outdoorowa w Polsce
W przestrzeni polskiej edukacji trudno dostosować całość procesu kształcenia do warunków edukacji outdoorowej. Propagatorzy pedagogiki przygody podsuwają jednak szereg pomysłów, z których można skorzystać w celu wykorzystania elementów tej metodyki w codziennej praktyce:
- warsztaty i lekcje muzealne, wizyty w parkach naukowych,
- zwiedzanie najbliższej okolicy, połączone np. ze zrealizowaniem reportażu na określony temat,
- zajęcia plenerowe, np. w skansenie lub gospodarstwie agroturystycznym,
- gry terenowe i miejskie,
- gry zespołowe na świeżym powietrzu, zawody i wyścigi,
- obserwacje, tworzenie dzienników wydarzeń, albumów,
- wyprawy i eskapady do miejsc atrakcyjnych przyrodniczo, np. do lasu, nad rzekę, wycieczki górskie, wyprawy z elementami survivalu.
Należy zaznaczyć, że nie każde działanie zrealizowane poza szkolną salą mieści się w nurcie pedagogiki przygody. Oprócz tego, że wyjdziemy z uczniami na zewnątrz, powinniśmy jasno sprecyzować cel, który chcemy z nimi w ten sposób osiągnąć, określić wiadomości i umiejętności nabyte w wyniku zaproponowanej aktywności. Działanie w duchu edukacji outdoorowej zakłada również, że uczniowie zaprojektują drogę do osiągnięcia celu i będą na niej współpracować, dzielić się swoimi przeżyciami, popełniać błędy i wyciągać z nich wnioski oraz otrzymają informację zwrotną na temat zrealizowanych działań.
Literatura:
- A. Leśny, Przygoda w edukacji, edukacja w przygodzie. Outdoor i adventure education w Polsce, wyd. Pracownia Nauki i Przygody, Warszawa 2014
- E. Palamer-Kabacińska, A. Leśny, A. Bąk, Przygoda w edukacji, edukacja w przygodzie, wyd. Pracownia Nauki i Przygody, Warszawa 2014
- W. Michl, Pedagogika Przeżyć, wyd. WAM, Kraków 2011
Autor: Urszula Wesół – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli
