Współcześnie jesteśmy coraz bardziej świadomi przewagi nauczania przez działanie i przeżywanie nad mechanicznym przyswajaniem informacji. Między innymi dzięki pracom z zakresu neurodydaktyki wiemy, że wiadomości i umiejętności wykształcone na drodze własnej aktywności, twórczego poszukiwania rozwiązań problemów, z zaangażowaniem emocji i uaktywnieniem zmysłów, mają szansę zostać szybciej, trwalej i skuteczniej przyłączone do naszego zasobu wiedzy niż te, które są nam biernie podane i mechanicznie zapamiętane.
Wiele treści edukacyjnych jesteśmy w stanie zrealizować z naszymi uczniami w sposób efektywny i przyjazny mózgowi, czyli właśnie z zaangażowaniem ich emocji i zmysłów, stawiając na aktywność podopiecznych. Wciąż jednak pozostają liczne informacje, takie jak: nazwy, daty, wzory czy słownictwo języka obcego, które trzeba opanować pamięciowo. Biorąc pod uwagę fakt, że w ramach każdego przedmiotu formułowane są odrębne wymagania, a podstawy programowe wciąż pozostają obszerne, zakres wiadomości do zapamiętania jest całkiem szeroki.
Na szczęście istnieją sposoby, określane jako mnemotechniki, które pozwalają na lepsze wykorzystanie zasobu pamięci uczniów oraz szybsze i trwalsze zapamiętywanie.
Mnemotechniki definiowane są jako zbiór działań umysłowych, takich jak kodowanie, kojarzenie czy wizualizacja, które ułatwiają nam trwałe przyswajanie wiedzy i sprawne jej odtwarzanie. Dzięki mnemotechnikom jesteśmy w stanie przyłączyć nowe informacje do tych, które już posiadamy, dzięki czemu uczymy się szybciej i skuteczniej. Stosowanie mnemotechnik zakłada również większą aktywność naszego umysłu w porównywaniu z zapamiętywaniem mechanicznym, co również – zgodnie z doniesieniami neurodydaktyki – podnosi skuteczność uczenia się.
Jakie mnemotechniki możemy zaproponować uczniom, jak również wykorzystywać we własnym uczeniu się?
- Łańcuchowa metoda skojarzeń
Skojarzenia to często wykorzystywany sposób w uczeniu się – łatwiej jest nam przyswoić nową informację, gdy skojarzymy ją z taką, która jest nam już znana wcześniej – takie uczenie się jest wydajne i ergonomiczne dla mózgu. Dodatkowo, ułatwimy mu zadanie, gdy nasze skojarzenia będą wielozmysłowe (odwołujące się do doświadczeń sensorycznych) i dynamiczne (związane z ruchem). Im bardziej poruszające, angażujące emocjonalnie, absurdalne, zastanawiające, obrazowe i plastyczne skojarzenia, tym trwalej zapadną nam w pamięć.
Łańcuchowa metoda skojarzeń ułatwia zapamiętywanie dłuższych list wyrazów, a polega na kojarzeniu w pary kolejnych elementów do zapamiętania, tworząc łańcuch skojarzeń.
Przykład:
Mamy do zapamiętania listę zakupów: chleb, masło, mleko, dżem, herbatę i mydło. Wyobrażamy sobie nasz poranek: przygotowywanie posiłku z wykorzystaniem wymienionych produktów oraz czynność mycia rąk.
- Akronimy
Wykorzystywanie akronimów polega na tworzeniu słowa składającego się z pierwszych liter wyrazów, które musimy zapamiętać. Może to być słowo rzeczywiście występujące w słowniku lub nieistniejące.
Przykład:
ADEK – te litery oznaczają witaminy, które rozpuszczają się w tłuszczach.
- System pierwszych liter
Jest to metoda podobna do akronimów, jednak zamiast tworzenia słowa pochodzącego od pierwszych liter wyrazów, układamy z nich zdanie. Jest szczególnie pomocna, gdy nie mamy problemu z przyswojeniem nazw, ale nie jesteśmy pewni ich właściwej kolejności.
Przykład:
Atłasowe śliczne różowe buty ostrożnie rozpierają porządne modrzewiowe drzwi – to zdanie ułożone z wykorzystaniem pierwszych liter nazw epok literackich:
antyk, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne.
- Rymy
Rymowanki znajdują zastosowanie w uczeniu się reguł i prawidłowości, np. zasad ortografii, matematyki, fizyki czy chemii.
Przykład:
Każdy uczeń dobrze wie,
czasowniki piszemy rozdzielnie z „nie”.
- Analogie
Technika ta polega na przyswojeniu nowej informacji (zjawiska, obiektu, terminu) poprzez porównanie go do wcześniej znanej.
Przykład:
Rozchodzenie się fali dźwiękowej przypomina fale tworzące się na wodzie.
- Metoda haków obrazowych
W tej metodzie, chcąc zapamiętać datę lub inny układ cyfr, wykorzystujemy skojarzenia (haki) cyfry i jej obrazu graficznego.
Przykład:
1 – żyrafa, 2 – łabędź, 8 – bałwan
- Słowa-klucze
Warto sięgnąć po tę technikę, gdy musimy przyswoić kluczowe informacje z dłuższego tekstu, na przykład ucząc się o budowie komórki, utrwalamy kluczowe terminy (ściana komórkowa, jądro komórkowe), wokół których budujemy wiedzę na dany temat.
- Mapa myśli
Tworzenie mapy myśli polega na opracowaniu danych treści za pomocą powiązanych ze sobą strzałkami/liniami i wynikających z siebie kluczowych słów/terminów, które wyodrębniamy z tekstu czy wykładu. Gotowa mapa myśli odwzorowuje ciąg skojarzeń wywodzących się z głównego hasła.
- Spacer w myślach
Posługując się tą techniką, z każdym przyswajanym słowem, np. w języku obcym, łączymy bardzo realistyczne doznania, które układają się w kształt spaceru.
Serdecznie zapraszamy do naszej akredytowanej Niepublicznej Placówki Doskonalenia Nauczycieli PERFECTUS na szkolenie webinarowe z panią dr Moniką Just pt. Myślenie wizualne i techniki zapamiętywania. Podczas szkolenia zaprezentowane zostaną metody i techniki skutecznego zapamiętywania z wykorzystaniem myślenia wizualnego. Więcej informacji TUTAJ.
Bibliografia:
- C. Drapeau, Jak uczyć się szybko i skutecznie, Klub dla Ciebie, Warszawa 2002
- M. Marian, Mnemotechnika i „mapa myśli” jako narzędzia wspierające proces uczenia się, Zeszyty Naukowe/Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. Gen. T. Kościuszki, Wrocław 2008
- M. Jagodzińska, M. Czerniawska, Jak się uczyć, wyd. PWN, Warszawa 2007
- M. Goetz, Poradnik efektywnego nauczania, Forum Media Polska, Poznań 2019
- Materiał wydawnictwa Pearson Mnemotechniki jako wsparcie w nauce języków obcych, dostęp online z dnia 22.04.2021 r., https://www.youtube.com/watch?v=tTyKA-dUha0&t=6s
Autor: Urszula Wesół – pedagog, pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli
