Wielospecjalistyczna Ocena Poziomu Funkcjonowania Ucznia i Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny (w skrócie: WOPFU i IPET) są najważniejszymi dokumentami opracowywanymi w szkołach w ramach kształcenia specjalnego. Zawierają rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka objętego takim kształceniem oraz kluczowe informacje o udzielanym wsparciu, sposobie organizowania edukacji i terapii.
Osoby odpowiedzialne za przygotowanie dokumentów, obowiązujące terminy oraz zakres treści, jakie należy w nich zawrzeć reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym.
Kto, kiedy i dla kogo przygotowuje WOPFU i IPET?
Omawiane dokumenty powstają dla dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. To właśnie analiza tego dokumentu poradni psychologiczno-pedagogicznej, poszerzona o obserwacje funkcjonowania dziecka i własne działania diagnostyczne, stanowi podstawę dla opracowania WOPFU i IPET-u. Za ich przygotowanie odpowiedzialny jest zespół nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem. Dokumenty opracowuje się we współpracy z rodzicami/opiekunami ucznia, którzy mają prawo uczestniczyć w spotkaniach zespołu, po wcześniejszym powiadomieniu o terminie spotkania. W pracach zespołu, na wniosek lub za zgodą rodziców, opiekunów albo pełnoletniego ucznia, mogą wziąć udział specjaliści spoza szkoły, np. poradni psychologiczno-pedagogicznej, specjalistycznej, przychodni czy fundacji.
WOPFU i IPET opracowuje się w terminie:
- do 30 września roku szkolnego, w którym uczeń rozpoczął naukę w danej szkole
- w ciągu 30 dni od momentu, w którym uczeń dołącza do placówki w trakcie roku szkolnego
- w ciągu 30 dni od daty złożenia w szkole przez rodziców/opiekunów orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego w trakcie roku szkolnego.
W pierwszej kolejności członkowie zespołu opracowują WOPFU, wskazując mocne strony ucznia, zakres jego trudności oraz charakter udzielanego wsparcia. Na podstawie przeprowadzonej wielospecjalistycznej oceny, oraz, jak wspomniano wyżej, orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego nauczyciele i specjaliści konstruują IPET, planując działania edukacyjne i terapeutyczne z uczniem oraz zakres współpracy z jego opiekunami i środowiskiem (podmiotami zewnętrznymi).
IPET opracowywany jest na cały okres obowiązywania orzeczenia, obejmujący dany etap edukacyjny. Co najmniej dwa razy w roku szkolnym zespół dokonuje oceny efektywności programu i przeprowadza okresowe wielospecjalistyczne oceny poziomu funkcjonowania ucznia. Na podstawie przeprowadzonej oceny dokonuje się modyfikacji indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego, wprowadzając w nim zmiany dotyczące np. zmiany celów i sposobów pracy, przydzielonych form pomocy czy osób prowadzących zajęcia. Zmiany można wprowadzić aneksem do IPET-u – nie ma potrzeby przygotowywania nowego dokumentu.
Co (jakie informacje) zawierają WOPFU i IPET?
Rozporządzenie MEN nie narzuca obowiązującego wzoru omawianych dokumentów – każda szkoła może wypracować własny arkusz. Zakres zagadnień, który w nich umieszczamy, jest jednak precyzyjnie określony – zgodnie z rozporządzeniem, WOPFU zawiera takie informacje, jak:
1) indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia ucznia;
2) zakres i charakter wsparcia ze strony nauczycieli, specjalistów lub pomocy nauczyciela, dostosowany do rozpoznanych potrzeb;
3) przyczyny niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu ucznia, w tym bariery i ograniczenia utrudniające funkcjonowanie i uczestnictwo ucznia w życiu przedszkolnym lub szkolnym. W przypadku ucznia realizującego, zgodnie z indywidualnym programem edukacyjno-terapeutycznym, wybrane zajęcia wychowania przedszkolnego lub zajęcia edukacyjne indywidualnie lub w grupie liczącej do 5 uczniów określa się także napotykane trudności w zakresie włączenia ucznia w zajęcia realizowane wspólnie z grupą, oddziałem przedszkolnym lub szkolnym oraz efekty działań podejmowanych w celu ich przezwyciężenia.
IPET określa:
1) zakres i sposób dostosowania programu wychowania przedszkolnego lub wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, w szczególności przez zastosowanie odpowiednich metod i form pracy;
2) zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, ukierunkowane na poprawę jego funkcjonowania, w tym – w razie potrzeby – na komunikowanie się z użyciem wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC), oraz wzmacnianie uczestnictwa ucznia w życiu przedszkolnym lub szkolnym. Pracując z uczniem z niepełnosprawnością, określamy działania o charakterze rewalidacyjnym, z uczniem niedostosowanym społecznie – działania o charakterze resocjalizacyjnym, a z uczniem zagrożonym niedostosowaniem społecznym – działania o charakterze socjoterapeutycznym;
3) formy i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane;
4) działania wspierające rodziców ucznia oraz – w zależności od potrzeb – zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi, innymi instytucjami oraz podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży;
5) zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne oraz inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia, zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu, oraz zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego dla uczniów klasy VII i VIII szkoły podstawowej, branżowej szkoły I stopnia, liceum ogólnokształcącego i technikum;
W ramach zajęć rewalidacyjnych w programie należy uwzględnić w szczególności rozwijanie umiejętności komunikacyjnych przez:
- naukę orientacji przestrzennej i poruszania się oraz naukę systemu Braille’a lub innych alternatywnych metod komunikacji dla uczniów niewidomych,
- naukę języka migowego lub innych sposobów komunikowania się, w szczególności wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC) – w przypadku uczniów z zaburzeniami mowy lub jej brakiem,
- zajęcia rozwijające umiejętności społeczne, w tym umiejętności komunikacyjne – dla uczniów w spektrum autyzmu;
6) zakres współpracy nauczycieli, wychowawców i specjalistów z rodzicami ucznia;
7) rodzaj i sposób dostosowania – w zależności od potrzeb – warunków organizacji kształcenia do rodzaju niepełnosprawności ucznia, w tym w zakresie wykorzystywania technologii wspomagających to kształcenie (gdy przygotowujemy IPET dla ucznia z niepełnosprawnością);
8) wybrane zajęcia wychowania przedszkolnego lub zajęcia edukacyjne, które są realizowane indywidualnie z uczniem lub w grupie liczącej do 5 uczniów – w zależności od indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia wskazanych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego lub wynikających z wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania.
Opracowanie WOPFU i IPET-u – propozycja schematu działania:
- do szkoły trafia orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego,
- dyrektor powołuje zespół realizujący kształcenie specjalne i wyznacza koordynatora jego prac,
- członkowie zespołu zapoznają się z orzeczeniem, pracując z uczniem, prowadzą obserwacje pedagogiczne oraz własne czynności diagnostyczne,
- dysponując zebranymi informacjami przygotowują wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia, a na jej podstawie indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny,
- WOPFU i IPET muszą zawierać informacje wskazane w rozporządzeniu MEN oraz uwzględniać zalecenia zawarte w orzeczeniu poradni psychologiczno-pedagogicznej,
- dwa razy do roku zespół przeprowadza ocenę efektywności programu i okresową wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia, na tej podstawie aneksem wprowadza zmiany w programie, jeśli jest taka potrzeba,
- zespół spotyka się w razie potrzeby, jednak nie rzadziej, niż dwa razy w roku szkolnym,
- w każdym spotkaniu zespołu mają prawo uczestniczyć – poinformowani o terminie – rodzice, opiekunowie lub pełnoletni uczeń oraz za ich zgodą lub na ich wniosek, specjaliści spoza szkoły.
Bibliografia:
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1309)
- https://wsip.pl/blog/wopfu-i-ipet-czym-sa-i-kto-powinien-je-przygotowywac/?srsltid=AfmBOoqBE2DzhwjoGDttKj7haKb8Ys5-cIXcaYSC0yKsmRQKiB4aAuqd, dostęp z dnia 24.08.2025 r.
- https://www.specjalni.pl/2024/09/wopfu-i-ipet-zadania-zespou-powoanego.html, dostęp z dnia 24.08.2025 r.
Artykuł opracowała: Urszula Wesół – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli