-3 C
Polska
piątek, 14 lutego, 2025
Strona głównaEdukacja wczesnoszkolnaW krainie dźwięków Carla Orffa

W krainie dźwięków Carla Orffa

Muzyka zajmuje ważne miejsce w historii człowieka – zarówno w ujęciu ludzkości, jak i jednostki. W najprostszej formie, pojawiła się już w jaskiniach, pradawnych chatach, na dworskich ucztach, w pałacach, a w końcu w salach koncertowych i na stadionach. Towarzyszy nam niemal od pierwszych chwil życia, w dźwiękach dziecięcych pozytywek, kołysanek i piosenek. 

Muzyka odgrywa istotną rolę w edukacji, już na najwcześniejszych jej etapach, kształtując poczucie rytmu, koncentrację uwagi oraz umiejętności leżące u podstaw nauki czytania i pisania. Umiejętne wykorzystanie muzyki w połączeniu z ruchem całego ciała, angażuje nie tylko zmysł słuchu, ale również pozostałe modalności i ich integrację, czyniąc edukację jeszcze bardziej efektywną.

Jednym z pionierów połączenia muzykowania i kształcenia był Carl Orff – działający w XX wieku niemiecki kompozytor, dyrygent i pedagog. Zapraszamy do przyjrzenia się jego pomysłowi na zastosowanie muzyki w nauczaniu.

Metoda Carla Orffa – na czym polega?

Niemiecki pedagog oparł swoją metodykę na powiązaniu muzyki, słowa i ruchu. Pracując w duchu jego metody, będziemy więc dużo z dziećmi rytmizować: klaskać, tupać, skakać, nadawać rytm z pomocą instrumentów: kołatek, kastanietów, marakasów. Możemy również wykorzystać własne ciało jako swoisty instrument: pstrykać palcami, stukać, uderzać dłońmi o uda lub o ramiona. Podstawowe formy wykorzystywane w pracy metodą Orffa to:

  • poruszanie się do muzyki – chodzenie, bieganie, podskakiwanie;
  • granie na instrumentach – dzwonkach, tamburynach, grzechotkach;
  • tworzenie muzyki przez dzieci – początkowo w sposób dowolny, nieskrępowany, oparty na działaniu dzieci poprzez ruch, śpiewanie i granie. Na dalszym etapie pracy metodą, po uzyskaniu przez dzieci wprawy, możemy nadawać ich muzykowaniu bardziej kierowany charakter, proponując konkretne instrumenty, metodę lub rytm.

Co ciekawe, w koncepcji Orffa – w przeciwieństwie do konwencjonalnej edukacji muzycznej – śpiewanie i słuchanie muzyki nie jest usytuowane w centrum zainteresowania; dzieje się niejako „przy okazji”, towarzysząc dziecięcemu improwizowaniu i tworzeniu przez ruch i rytm.

Jak wyglądają zajęcia przeprowadzone metodą Carla Orffa?

Dziecięce spotkanie z muzyką przebiega w kilku etapach:

  1. Rytmizacje słowne – podział słów lub zdań na sylaby i wypowiadanie ich w rytmie.
  2. Rytmizowanie za pomocą ciała – dokładanie ruchu z ciała do rytmizowanych słów.
  3. Rytmizacje z wykorzystaniem instrumentów.

Dzięki wielokrotnym wprawkom w rytmizowaniu dzieci przygotowują się do układania melodii do podanych słów, stworzenia bardziej złożonych form, a w końcu całych utworów.  Rzecz jasna, osiągnięcie tego etapu wymaga czasu i systematycznych, powtarzanych oddziaływań. Niezależnie od przedstawionego toku działania, możemy zaproponować swoim podopiecznym zabawy zainspirowane metodą niemieckiego pedagoga:

  • Echo – dzieci kolejno powtarzają rytm podawany przez prowadzącego lub inne dziecko.
  • Marionetki – dzieci poruszają się do odtwarzanej muzyki, naśladując ruchy marionetek. Kiedy muzyka cichnie, zatrzymują się lub opadają na podłogę.
  • Apaszki – dzieci ilustrują muzykę ruchem apaszek: powiewają nimi, wachlują, podrzucają. Zamiast apaszek można wykorzystać szarfy lub wstążki.
  • Kamyki – zabawy z wykorzystaniem kamyków:
    • rozmowa kamyków – dzieci pocierają kamykami, rozmawiając: spokojnie, leniwie, cicho, gwałtownie;
    • sztafeta kamyków: prowadzący wystukuje rytm kamykiem o podłogę, dzieci go powtarzają.
  • Pałeczki – dzieci wykorzystują pałeczki do odtwarzania rytmu nadawanego przez prowadzącego, wymyślania własnego, wytwarzania innych dźwięków, np. stukania o podłogę, oparcie krzesła.
  • Jesienna improwizacja – dzieci naśladują jesienną pogodę z wykorzystaniem gazety: stukają palcami, ilustrując deszcz, powiewają arkuszami i dmuchają w nie, naśladując wiatr.
  • Fruwające liście – dzieci chwytają duży kawałek materiału (np. cienki koc, firanę), na którym znajdują się liście. Poruszają tkaniną do muzyki tak, żeby nie zgubić liści. Zamiast liści możemy użyć balonów, lekkich piłek.
  • Wydobądź dźwięk – zachęcamy dzieci do potraktowania przedmiotów w otoczeniu jak instrument i wydobycia z nich dźwięku, np. stukanie ołówkiem, zgniatanie kartki, szelest folii, potrząsanie kubeczkiem z ziarnami.

O czym warto pamiętać, pracując metodą Orffa?

  • Podstawowym sposobem pracy w metodzie jest zabawa i ruch.
  • Zajęcia opierają się na motywacji dzieci i ich chęci do działania – nie zmuszamy do podejmowania aktywności.
  • Dbamy o przygotowanie przestrzeni do poruszania się, zapewniamy bezpieczne miejsce, odsuwamy ławki.
  • Zajęcia zazwyczaj zaczynają się od pracy ze słowem lub zdaniem, którym nadajemy rytm i łączymy je z ruchem, takim jak: bieganie, skakanie, tupanie, klaskanie.
  • Na kolejnym spotkaniu do opracowanego rytmu dodajemy grę na instrumentach.

Serdecznie zapraszamy nauczycieli zainteresowanych metodą Carla Orffa na szkolenie webinarowe do naszej akredytowanej Niepublicznej Placówki Doskonalenia Nauczycieli PERFECTUS pt. Elementy teatru i pantomimy z wykorzystaniem metody Batii Strauss i Carla Orffa.


Literatura:

A. Walencik-Topiłko: Współczesne oblicze logorytmiki,[w:] Rytmika w kształceniu muzyków, aktorów, tancerzy i w rehabilitacji, red. B. Ostrowska, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów, Łódź 2005, s. 103–108.

M. Kisiel, Elementy systemu C. Orffa w edukacji muzycznej, „Życie Szkoły” 1993, nr 4.

Autor: Urszula Wesół – pedagog, nauczyciel edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej

Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli

PODOBNE ARTYKUŁY