„Od zabawy do precyzji”
Wstęp
Terapia ręki odgrywa istotną rolę w kontekście wspierania dziecka w rozwoju. Obserwacje wszelkich nieprawidłowości na wczesnym etapie dają szansę na możliwość zapobiegania głębszym zaburzeniom i utrwalaniu złych nawyków.
Ręce już od początku życia dziecka pełnią ogromną rolę w procesie poznawczym, dzięki nim na wczesnym etapie życia dziecko dotyka, manipuluje, chwyta, co prowadzi do zdobywania wiedzy o otaczającym świecie. Pozbawione tej możliwości nie mają szans na prawidłowy rozwój.
Podobnie ręce pełnią olbrzymią rolę w samoobsłudze, która daje możliwość bycia samodzielnym i niezależnym od innych osób. Jednocześnie wykonywanie czynności samoobsługowych wpływa na rozwój motoryki małej, co ma bezpośrednie przełożenie na opanowywanie umiejętności szkolnych, szczególnie w zakresie techniki pisania.
Ręka jest wyspecjalizowanym narządem odpowiedzialnym za większość funkcji, co oznacza, że jej sprawność decyduje o poziomie funkcjonowania każdego człowieka. To dzięki korze mózgowej i niezwykle skomplikowanemu mechanizmowi nerwowemu, możliwe jest zapoczątkowanie ruchu, kontrola jego trwałości, koordynacja i możliwość płynnego zakończenia ruchu.
Zatem terapia ręki jest istotna z uwagi na funkcjonowanie dziecka zarówno w sferze poznawczej, jak również emocjonalno-społecznej.
I Informacje o programie
Program „Od zabawy do precyzji” został przygotowany z myślą o dzieciach w wieku wczesnoszkolnym, które przejawiają trudności w czynnościach samoobsługowych, mają obniżone lub podwyższone napięcia w obrębie kończyn górnych, posiadają trudności z koordynacją obu rąk, niechętnie podejmują czynności grafomotoryczne, posiadają zalecenia do ćwiczeń manualnych, grafomotorycznych czy też terapii pedagogicznej z elementami terapii ręki.
Program realizowany będzie w wymiarze 45 minut raz w tygodniu.
II Cele programu
Głównym celem programu jest osiągnięcie sprawności manualnej i grafomotorycznej oraz poprawa w zakresie techniki pisania, oczywiście na miarę możliwości każdego dziecka.
Cele szczegółowe:
- rozwijanie sprawności ruchowej
- przekraczanie linii środka
- usprawnianie precyzyjnych ruchów dłoni i palców
- dostarczanie wrażeń dotykowych
- praca nad koordynacją pomiędzy dłońmi
- usprawnianie koncentracji uwagi
- doskonalenie w zakresie technik szkolnych: pisanie, wycinanie
- wspomaganie utrzymania prawidłowej postawy
- poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej
- budowanie poczucia pewności siebie
Program obejmuje ćwiczenia:
- rozmachowe
- manualne
- precyzyjnych ruchów rąk
- relaksacyjne
III Realizacja treści programowych
| Lp. | Treści programowe | Termin realizacji | Sposoby realizacji |
| 1. | Zapoznanie uczniów z celami programu i zadaniami przyjętymi do realizacji | wrzesień | zajęcia organizacyjne |
| 2. | Doskonalenie ogólnej sprawności ruchowej | wrzesień/ październik | – ćwiczenia równoważne (np. gra w klasy, stanie na jednej nodze) – pływanie na sucho – gimnastyka – chód ze zmianą kierunku – ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne – ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej – trening naprzemiennych ruchów ciała i przekraczanie osi ciała |
| 3. | Rozwijanie zręczności | listopad | – zabawy piłkami, balonikami, kulkami ugniecionymi z gazet, obręczami – rzucanie do celu – zabawy z woreczkami wypełnionymi ryżem – ćwiczenia koordynacji (skakanie na skakance, guma do skakania, piłka na sznurku itp.) |
| 4. | Usprawnianie ruchów rąk | grudzień/ styczeń | ćwiczenia plastyczne z wykorzystaniem różnych technik |
| 5. | Usprawnianie nadgarstka oraz ruchomości wszystkich stawów palców, wzmacnianie mięśni palców i dłoni | luty | – przekładanie drobnych przedmiotów z ręki do ręki – nawlekanie koralików – nawijanie sznurka na przedmiotach – zakręcanie i odkręcanie nakrętek na butelkach – ugniatanie papierowych kul z gazet – zwijanie kuleczek z bibuły – lepienie z plasteliny – zabawy paluszkowe |
| 6. | Wytwarzanie chwytu pęsetkowego | marzec | ćwiczenia manualne – zbieranie dwoma palcami ziarenek ryżu – zbieranie ziarenek pęsetą – zabawy spinaczami do bielizny |
| 7. | Rozwijanie płynnych ruchów pisarskich | kwiecień | kreślenie, obrysowywanie, uzupełnianie elementów obrazka, ćwiczenia stolikowe |
| 8. | Opanowanie prawidłowego chwytu pisarskiego | maj/czerwiec | stosowanie nasadek, ćwiczenia graficzne, kreślenie w poziomie i w pionie |
| 9. | Relaksacja rąk i kontrolowanie siły nacisku w trakcie pisania | maj/czerwiec | ćwiczenia relaksacyjne, ćwiczenia graficzne z wykorzystaniem różnych narzędzi wymuszających odpowiednią siłę nacisku, – strzepywanie wody z rąk, pryskanie wodą palcami – podnoszenie rąk i luźne opuszczanie wraz ze skłonem głowy i tułowia |
Tematy będą modyfikowane w razie potrzeb.
IV Przewidywane efekty:
- poprawa ogólnej sprawności ruchowej
- usprawnienie nadgarstka oraz ruchomości wszystkich stawów palców, wzmacnianie mięśni palców i dłoni
- poprawa w zakresie koordynacji i współdziałania rąk
- utrwalenie prawidłowego chwytu narzędzia pisarskiego
- wzrost poziomu umiejętności szkolnych oraz motywacji do nauki
- poprawa w zakresie czytelności i poziomu graficznego pisma
V Formy, metody, środki
Metody:
- gry i zabawy terapeutyczne z zakresu terapii ręki
- gry i zabawy ruchowe
- elementy metody Denisona
- aktywizujące
Formy:
- indywidualna
- grupowa
Środki dydaktyczne:
- materiały biurowe i papiernicze, plastyczne
- przybory do ćwiczeń gimnastycznych (materace, piłki, woreczki, skakanki, hula-hop, drabinki itp.)
- gry terapeutyczne i edukacyjne
VI Ewaluacja
Ćwiczenia terapeutyczne będą dostosowywane do potrzeb i możliwości oraz zainteresowań uczniów. Podstawą do oceny programu będą wypowiedzi uczniów po skończonych zajęciach oraz całościowa ankieta ewaluacyjna dla rodziców i uczniów. Opinie te będą wskazówką dla terapeuty do ewentualnej modyfikacji programu.
VII Bibliografia
- K. Piotrowska-Madej, A. Żychowicz „Smart Hand model – diagnoza i terapia reki u dzieci”, Harmonia 2017
- W. Bartkiewicz, A. Giczewska „Terapia reki”, Acentrum Szkolenia 2014
- G. Dolya, J. Holder „Gimnastyka paluszkowa”, Educola 2011
- C.S. Kranowitz „Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw”, Harmonia 2012
- I. Mańkowska, M. Rożyńska „Warsztat specjalisty terapii pedagogicznej”, Operon 2012
- E. Dzionek, M. Gmosińska, A. Kościelniak, M. Szwajkajzer „Kinezjologia edukacyjna”, Impuls 2012
- K. Sąsiadek „Zabawy paluszkowe”, Media Rodzina 2005
- G. Dobińska, A. Cieślikowska-Ryczko „Techniki i metody relaksacyjne w wychowaniu, edukacji i terapii. Scenariusze pracy z dziećmi i młodzieżą”, wyd. Uniwersytetu Łódzkiego 2019
Autor: Katarzyna Kazubek – terapeuta pedagogiczny – Czytelniczka Portalu