Wiek przedszkolny jest szczególnym etapem w zakresie rozwoju poznawczego, który jest współzależny między innymi ze zmianami o fizycznym charakterze. Wraz z rozwojem ruchowym dziecka, ma ono możliwość szerszego pojmowania świata i myślenia
o dotykającym go środowisku życia. Następują przemiany w obrębie motoryki, rozwijają się umiejętności lokomocyjne, nielokomocyjne oraz manipulacyjne. Dzieci coraz odważniej poznają otaczające je realia. „Poprzez badanie otoczenia dziecko gromadzi doświadczenia, które pozwalają mu przewidywać – z każdym dniem coraz lepiej – zdarzenia, wywoływać je i zmieniać. Bez tych doświadczeń, nie byłoby mowy o rozwoju poznawczym”[1].
Dzięki progresowi dostrzegalnemu na szczeblu myślenia, pamięci, rozumowania,
czy też wzbogacania słownictwa o nowe pojęcia, zagadnienia, daje się zauważyć ich wpływ na wiele aspektów ludzkiego funkcjonowania, np. na mówienie pełnymi, bardziej złożonymi zdaniami w coraz większym wymiarze poprawnymi gramatycznie. Pojawienie się mowy w życiu dziecka, daje mu możliwość wyrażania siebie, swoich potrzeb w formie werbalnej. „Wynikają z tego trzy zasadnicze dla rozwoju konsekwencje: możliwość wymiany między jednostkami, tj. początek uspołecznienia działania; interioryzacja mowy, tj. pojawienie się właściwego myślenia, które opiera się na mowie wewnętrznej i systemie znaków; wreszcie, i nade wszystko, interioryzacja działania jako takiego, które – dotychczas czysto percepcyjne i ruchowe – może odtąd rekonstytuować się w intuicyjnej płaszczyźnie obrazów i doświadczeń umysłowych”[2]. Dziecko jest w stanie konstruktywniej, logiczniej pojmować rzeczywistość, powoli wytwarza się zdolność do planowania i przemyśleń na temat swoich działań.
Dzieci w wieku przedszkolnym potrafią odnajdywać podobieństwa między danymi przedmiotami, dokonywać porównań, klasyfikacji, np. uszeregowywania zwierzątek od najmniejszego do największego. Około piątego – szóstego roku życia rozpoczynają naukę
w zakresie poznawania liczb i liter, następnie uczą się czytania i pisania. Dzieci poprzez zadawanie pytań rodzących się w ich głowach, na swój dziecięcy sposób poznają świat
i rządzące nim prawa. „Przede wszystkim prawdopodobnie w wieku lat czterech, a już z całą pewnością w wieku lat pięciu, nie tylko potrafią przyjmować cudzą perspektywę, ale rozumieją w przynajmniej niewielkim stopniu, że zachowania innych opierają się na ich wewnętrznych przekonaniach i uczuciach”[3]. Dzieci odkrywają swoje zachowania, uczą się właściwego na nie reagowania, dostosowywania do określonych zdarzeń, sytuacji, stają się bardziej samodzielne. Kształtuje się osobowość i charakter dziecka. Nie tylko jest ono bardziej świadome rzeczywistości w kontekście poznawczym, również nabiera samoświadomości, świadomości własnego Ja.
Dzieci wraz z wiekiem zaczynają dostrzegać celowość swoich działań, a nawet pewne związki przyczynowo-skutkowe, np. między danym działaniem, a wywołanymi przez nie emocjami. Badaniem dzieci w zakresie rozwoju dziecięcego zajmował się Jean Piaget. Dokonał on podziału rozwoju poznawczego na cztery etapy. Zgodnie z jego klasyfikacją, wiek przedszkolny usytuowany jest w stadium przedoperacyjnym, charakteryzującego się tym, że między drugim a siódmym rokiem życia „dzieci potrafią posługiwać się symbolami (słowami, obrazami umysłowymi) w celu zrozumienia świata. Możliwa jest zabawa oparta na wyobraźni, a dzieci wyraźnie potrafią oddzielić fantazję od rzeczywistości. Myślenie ma początkowo charakter egocentryczny i dopiero pod koniec tego okresu dzieci stają się zdolne do uwzględnienia punktu widzenia innych osób”[4].
W wieku przedszkolnym następują fundamentalne procesy, które mają ogromne znaczenie dla przyszłego rozwoju ludzkiego organizmu. Stąd niezmiernie ważnym jest wspieranie dziecka, wpływanie na poszerzanie jego zainteresowań i motywowanie do zdobywania wiedzy, stymulowanie procesów rozwojowych stwarzając odpowiednio sprzyjające temu środowisko.
Bibliografia:
- G. Mietzel, Wprowadzenie do psychologii. Podstawowe zagadnienia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000, s. 90
- J. Piaget, Studia z psychologii dziecka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966, s. 22-23
- E.B. Hurlock, Rozwój dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1985, s. 218
- R.H. Schaffer, Psychologia dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 190
Autor: Natalia Maliszewska – Czytelniczka Portalu