1 C
Polska
wtorek, 19 marca, 2024
Strona głównaCzytelniaRozwijanie kreatywności i aktywności twórczej uczniów

Rozwijanie kreatywności i aktywności twórczej uczniów

Trwający obecnie zaawansowany rozwój cywilizacyjny sprawia, że warunki naszej egzystencji i pracy nieustannie ulegają modyfikacji. W związku z tym bardzo ważną kompetencją dla współczesnych ludzi stała się umiejętność dostosowywania do wciąż zmieniającego się i przez to nieprzewidywalnego otoczenia oraz rozwiązywania coraz to nowszych, niestandardowych problemów.

W tym kontekście kreatywność jawi się jako niezbędna cecha osobowości każdego człowieka. Wzmacnia nasze zasoby odpornościowe i sprawcze w zakresie radzenia sobie z trudnościami. Ponadto, pomaga wyrażać siebie, opanowywać przykre emocje, łagodzić stres, dzięki czemu zwiększa naszą autonomię, umacnia dobrostan i służy samorealizacji. W związku z powyższym rozwijanie twórczych kompetencji uczniów jest niezwykle ważnym zadaniem współczesnej szkoły.

Istota kreatywności

Mianem twórczości określa się, najogólniej mówiąc, taką aktywność jednostki, która prowadzi do powstania nowych, wcześniej jej nieznanych, niestereotypowych wytworów – pomysłów, idei, koncepcji, rozwiązań. W tym rozumieniu każdy człowiek posiada potencjał twórczy. Może on dotyczyć wszystkich aspektów funkcjonowania i objawiać się w ciągu całego życia.

Właściwości osoby kreatywnej

Działalność twórcza osoby wynika z jej specyficznego stylu myślenia i odczuwania, określonego sposobu funkcjonowania wyobraźni oraz szczególnych postaw i zachowań.

W literaturze przedmiotu najczęściej wskazuje się, że osoby kreatywne cechuje:

  • płynność, giętkość myślenia (wieloaspektowe spojrzenie na rzeczywistość, skłonność do zgadywania i spekulowania, dociekliwość);
  • niestandardowe podejście do zadań (dostrzeganie problemów tam, gdzie inni ich nie widzą; zdolność generowania wielu różnorodnych rozwiązań tej samej trudności);
  • podawanie w wątpliwość, krytycyzm w stosunku do utartych opinii i schematów funkcjonowania;
  • dążenie do udoskonalania, ulepszania rzeczy, procesów;
  • nonkonformizm (niezależność sądów, odwaga w prezentowaniu odmiennych poglądów);
  • potrzeba doświadczania różnorodności i wynikające z niej zamiłowanie do nowości;
  • otwartość na konstruktywną krytykę;
  • dynamiczność, aktywność;
  • wysoka motywacja oraz wytrwałość, konsekwencja w zakresie pokonywania trudności i doprowadzania rozpoczętych zadań do końca.

Znawcy tematu podkreślają, że wymienione wyżej cechy nie są stałymi, raz na zawsze danymi jednostce przymiotami. Przeciwnie, są one dynamiczne i podatne na kształtowanie. Kreatywności można się nauczyć. W korzystnych warunkach, dzięki odpowiednim oddziaływaniom środowiska, kompetencje twórcze mogą być u człowieka budzone, stymulowane i rozwijane. Niestety, kreatywność można też zatracić. W niesprzyjających okolicznościach, wskutek niewłaściwych oddziaływań środowiskowych, potencjał twórczy jednostki może zostać ograniczony lub nawet zablokowany.

Pedagogika twórczości

W związku z tym, że kreatywność można rozwijać poprzez odpowiednie oddziaływania wychowawcze, wśród nauk pedagogicznych wyłoniła się subdyscyplina określana jako pedagogika twórczości lub pedagogika zorientowana na rozwijanie kreatywności. Zajmuje się ona określaniem strategii oddziaływań pedagogicznych (treści, form, metod, technik i środków kształcenia), które pozwalają na budzenie i stymulowanie kompetencji twórczych uczniów, usuwanie barier hamujących ich kreatywność oraz stwarzanie środowiska wspomagającego rozwój ich innowacyjności.

Czynniki wyzwalające rozwijanie kreatywności uczniów

Najważniejszymi, wskazywanymi w literaturze przedmiotu, czynnikami wyzwalającymi kreatywność uczniów są: odpowiedni klimat podczas lekcji oraz właściwa postawa nauczyciela.

Kompetencje twórcze podopiecznych najlepiej rozwija pedagog, który podczas lekcji:

  • odchodzi od metod podawczych i opiera edukację na aktywności uczniów oraz ich samodzielnym dochodzeniu do wiedzy (nie dostarcza gotowych rozwiązań, lecz poprzez zadania otwarte, zmierzające do rozwikłania niestandardowych problemów, dające możliwość wykorzystywania wiadomości i umiejętności z różnych dziedzin, pozwala dzieciom samodzielnie, swoimi własnymi drogami dochodzić do wiedzy);
  • zastępuje indywidualną działalność wychowanków pracami zespołowymi (w parach, małych grupach);
  • stosuje naprzemiennie wiele zróżnicowanych form, metod i technik kształcenia oraz środków dydaktycznych;
  • eliminuje każdą dostrzeżoną barierę, która może hamować lub blokować aktywność twórczą uczniów;
  • nieustannie pobudza, zachęca dzieci do podejmowania działań kreacyjnych;
  • jest wrażliwy na wszelkie przejawy innowacyjności wychowanków, każdorazowo zauważa je i wzmacnia;
  • zapewnia bezpieczny klimat oparty na akceptacji, tolerancji, życzliwości, otwartości (dzięki temu uczniowie mogą szczerze komunikować swoją niewiedzę lub niezgodę na pewne rozwiązania oraz nie boją się popełniać błędów);
  • nadaje pracy pogodny, wręcz zabawowy nastrój.

Bariery ograniczające potencjał twórczy uczniów

W literaturze przedmiotu wskazuje się, że istnieją dwa rodzaje ograniczeń, które hamują rozwój twórczego potencjału uczniów. Są to przeszkody zewnętrzne, tkwiące w środowisku funkcjonowania dzieci oraz bariery o charakterze wewnętrznym, wynikające z ich osobowości.

Do zewnętrznych czynników blokujących kreatywność najczęściej zalicza się:

  • zbyt liczne klasy, w których nauczyciel nie jest w stanie wnikliwie rozpoznać możliwości i uzdolnień każdego ucznia ani poświęcić mu odpowiedniej ilości czasu i uwagi;
  • przeładowane programy nauczania, co zmusza pedagogów do szybkiej realizacji kolejnych treści, nie pozostawiając czasu na ich głębokie, twórcze przetwarzanie;
  • nacisk władz oświatowych na uzyskiwanie przez dzieci wysokich wyników w testach sprawdzających przyrost pamięciowej wiedzy encyklopedycznej, przy jednoczesnym pominięciu aspektu rozwijania ich kreatywności;
  • pomijanie lub marginalne traktowanie w edukacji treści związanych ze zdobywaniem wiedzy na temat przebiegu procesu twórczego oraz jego uwarunkowań.

Jako wewnętrzne bariery hamujące rozwijanie kreatywności uczniów wskazuje się natomiast:

  • nadmierny konformizm wynikający z faktu, że powielanie czyichś, uznanych powszechnie za słuszne, opinii jest wygodne i pozwala w sposób niewymagający dużego wysiłku osiągnąć wysokie oceny szkolne;
  • przesadne dążenie do sukcesu przejawiające się w pozbawieniu siebie prawa do popełniania błędów, co skutkuje zaniechaniem podejmowania nowatorskiej aktywności, która potencjalnie może zakończyć się niepowodzeniem;
  • nieśmiałość, brak pewności siebie i wynikająca z nich obawa przed przykrą reakcją otoczenia w przypadku wyłamania się z utartych schematów myślenia czy funkcjonowania;
  • nieznajomość, nieświadomość swoich mocnych stron i posiadanego potencjału w zakresie kreatywności.

Tekst powstał w oparciu o następujące źródła:

Autor: Elżbieta Wika – pedagog

Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli

PODOBNE ARTYKUŁY