Jednym z najważniejszych zadań szkoły jest kształtowanie stosunku uczniów do innych ludzi – w tym zakresie szczególnie zwraca się uwagę na takie wartości jak empatia i szacunek. O te dwa aspekty ludzkiej postawy w dobie kryzysu klimatycznego dosadnie upomina się także środowisko naturalne. Gwałtowne zmiany klimatu wywołane działalnością człowieka obejmują dziś m.in. wzrost średniej temperatury, pożary, susze, ekstremalne zjawiska pogodowe czy topnienie lodowców. Kształtowanie uczniowskiej uważności, odpowiedzialności i wdzięczności wobec świata jest zatem niezwykle ważnym zadaniem nauczycieli i wychowawców w kontekście przyszłości planety.
Doskonałą okazję do podjęcia różnorodnych działań i tematów w tym obszarze stanowi oczywiście Międzynarodowy Dzień Ziemi przypadający na 22 kwietnia. W niniejszym artykule zostały przedstawione aktywności, które w ramach tego święta będą mogli wykonać zarówno młodsi, jak i starsi podopieczni.
Pomysły na Dzień Ziemi
1. Hotel dla owadów zapylających
Wymieranie owadów niesie dalekosiężne negatywne skutki dla całego ekosystemu. Nauczyciele muszą nieustannie uwrażliwiać uczniów na fakt, że każda pomoc pożytecznym stworzeniom jest warta próby – nawet ta prowadzona na skalę mikro. W okresie zimowym popularną praktykę służącą ochronie środowiska naturalnego stanowi budowanie karmników dla ptaków; wiosną można natomiast konstruować praktyczne i funkcjonalne hotele dla owadów zapylających, takich jak pszczoły, trzmiele i chrząszcze.
Do ich wykonania nie są potrzebne żadne wysokobudżetowe materiały ani specjalne umiejętności – w warunkach szkolnych dzieci mogłyby wykorzystać np. kartoniki po sokach lub butelki, które następnie wypełniłyby odpowiednio przyciętymi łodygami bambusa lub trzciny (przykładowe realizacje znajdują się pod tym linkiem: https://zielonyogrodek.pl/ogrod/zwierzeta-w-ogrodzie/4607-jak-i-z-czego-zrobic-hotel-dla-owadow). Warto pamiętać o tym, by małe, lekkie konstrukcje były później zawieszane w miejscach chroniących je przed wiatrem i deszczem (np. pod okapem dachu). Ważnym elementem tej kreatywnej zabawy powinna być klasowa rozmowa na temat roli owadów w ekosystemie.
2. Pogodowa stacja badawcza
Rejestrowanie podstawowych parametrów meteorologicznych w najbliższym środowisku jest niezwykle ważne – praktyka ta nie tylko rozwija u uczniów ciekawość świata, lecz także wykształca systematyczność i uwrażliwia młodsze osoby na dynamicznie zmieniające się warunki klimatyczne. Projekt pogodowej stacji badawczej, zainicjowany w tygodniu poprzedzającym Dzień Ziemi, byłby więc cennym doświadczeniem, stanowiącym punkt wyjścia do osiągnięcia różnych celów edukacyjnych. W dzienniczku obserwacji każdego ucznia powinny znaleźć się takie składowe jak: data, godzina, temperatura, opady, wiatr i wygląd chmur. Do odnotowania wskazanych komponentów przydadzą się:
- kalendarz i zegarek
- termometr (pozwalający na pomiar temperatury rano, w południe i wieczorem)
- deszczomierz wykonany z butelki (na ściance przedmiotu powinna znaleźć się podziałka co 1 cm, umożliwiająca sprawdzenie poziomu wody po opadach)
- wiatraczek (dający szansę na zaobserwowanie siły i kierunku wiatru)
- ołówek (służący do narysowania rodzaju chmury obok jej nazwy)
Po zakończeniu projektu uczniowie są zobowiązani do omówienia wyników swojej pracy i przedstawienia wniosków ogólnych na forum klasy. Dane statystyczne powinny stanowić podstawę do refleksji na temat kształtowania świadomej i aktywnej postawy podopiecznych wobec postępującego kryzysu klimatycznego.
3. Przerwa sensoryczna – dźwięki przyrody
Hałas i nadmiar bodźców towarzyszą współczesnej codzienności wszystkich ludzi – zarówno dzieci, jak i dorosłych. Obecnie coraz większej części społeczeństwa dotyczą trudności z koncentracją i snem, przemęczenie układu nerwowego oraz zwiększony niepokój. Choć szkoła powszechnie nie kojarzy się z miejscem umożliwiającym wyciszenie się i odprężenie, Dzień Ziemi jest znakomitą okazją do tego, by zaproponować uczniom sposoby na obniżenie stresu, które pomogą im powrócić do równowagi sensorycznej.
Jednym z takich sposobów może być relaksacyjna sesja z odgłosami przyrody – szumem wody, ćwierkaniem ptaków, dźwiękami deszczu czy wiatru (dużo darmowych nagrań znajduje się np. w serwisie YouTube). Praca z naturalnymi walorami brzmieniowymi to szeroki zakres twórczych rozwiązań, ponieważ jej naczelną zasadą jest eksperymentowanie. Uczniowie siedzący z zamkniętymi oczami w wygodnej pozycji mogą wykonywać różne czynności – wyobrażać sobie przestrzenie związane z danymi odgłosami lub skupiać się na oddechu czy emocjach, które im towarzyszą. Po krótkiej sesji sensorycznej (ok. 10 min) każda chętna osoba ma za zadanie podzielić się swoimi wrażeniami. To istotne doświadczenie powinno stanowić wprowadzenie do rozmowy na temat roli kontaktu z naturą w codziennym życiu człowieka.
4. Działania ekologiczne – bank pomysłów
Do wartościowych i kreatywnych działań z zakresu ekologii można zaliczyć:
- własnoręczne malowanie ekodoniczek na domowe kwiaty i zioła (doniczki te mogą być wykonane z filiżanek, kubków, butelek i puszek)
- klasowy projekt „Zielone miasta przyszłości”, zawierający praktyczne i ekologiczne rozwiązania uczniów w zakresie segregacji śmieci, oszczędzania wody i energii
- klasowy lub szkolny konkurs literacki na podany temat: „Co dziś powiedziałaby do nas Ziemia? – apel planety do jej współczesnych mieszkańców”
- klasowy lub szkolny konkurs plastyczny pt. „Sztuka z odzysku”, polegający na wykonaniu rzeźb z materiałów recyklingowych
- grę „Segreguj odpowiedzialnie”, w ramach której uczniowie losują graficzne odpowiedniki przedmiotów, a następnie zgadują, do jakiego kosza powinny trafić
Pomysły na Dzień Ziemi opracowała: Joanna Pałka
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli