Strona główna Najpopularniejsze Metody pracy nauczyciela w pigułce

Metody pracy nauczyciela w pigułce

0
Nauczyciel każdego dnia wykorzystuje różnorodne metody pracy. Zgodnie ze swoim greckim pochodzeniem, słowo metoda oznacza drogę, sposób postępowania, która ma nas zaprowadzić do określonego celu.

Dydaktyka – słowami Wincentego Okonia – precyzuje znaczenie tego terminu, jako systematycznie powtarzany sposób pracy nauczyciela, wypróbowany układ czynności nauczyciela i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania zamierzonych zmian w osobowości uczniów – ich wiedzy, wartościach i postawach. Decydując się na wybór określonej metody, kierujemy się więc przede wszystkim celami, które dzięki niej chcemy osiągnąć w pracy z uczniami. Nie bez znaczenia są także zainteresowania dzieci oraz samego nauczyciela, jak również możliwości czasowe i organizacyjne.

Drogi, które prowadzą nas do osiągnięcia zamierzonych celów, prowadzą przez różnorodne działania uczniów. Biorąc pod uwagę charakter tego działania, Wincenty Okoń wyróżnia następujące metody:

  • Metody asymilacji wiedzy – opierają się na działalności poznawczej, która ma charakter odtwórczy – dzieci odbierają i przetwarzają wiedzę udostępnioną przez dorosłego. Do takich metod należą:
    • pogadanka – rozmowa kierowana przez nauczyciela, która ma na celu uzyskanie odpowiedzi na zadane pytania, ukierunkowujące uwagę uczniów na określone zagadnienia
    • dyskusja – wymiana zdań między nauczycielem i uczniami, pozwala na zaprezentowanie własnych poglądów na dany temat
    • wykład – bezpośrednie lub pośrednie (za pomocą środków komunikacji na odległość) przekazywanie treści słuchaczom
    • opis – przybliżenie nieznanych lub odległych faktów, obiektów, postaci, miejsc i wydarzeń
    • opowiadanie – zaznajomienie uczniów z danym tematem za pomocą fabuły, opisu zdarzenia, mającego określony czas, miejsce i przebieg wydarzeń
    • praca z książką (z kartą pracy) – czerpanie wiadomości i ćwiczenie umiejętności z wykorzystaniem źródeł: podręcznika, słownika, encyklopedii, zeszytu ćwiczeń.
  • Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (inaczej zwane problemowymi), opierają się na aktywności poznawczej, która ma charakter twórczy – uczniowie zdobywają wiedzę poprzez własne działanie polegające na rozwiązywaniu problemów. Wyróżniamy wśród nich:
    • klasyczną metodę problemową – uczniowie generują rozwiązania stawianego przed nimi problemu, weryfikują je poprzez praktyczne działania i formułują wnioski umożliwiające rozwiązanie analogicznego problemu w nowej sytuacji
    • metodę sytuacyjną i metodę przypadku – uczniowie analizują postawiony przed nimi przypadek lub sytuację, formułując pytania oraz argumenty za i przeciw, służące rozwiązaniu wynikających z nich trudności
    • giełdę pomysłów (inaczej burza mózgów) – zbieranie pomysłów rozwiązania określonego zadania, gromadzenie ich jak największej ilości, a następnie wspólna ocena i weryfikacja
    • gry dydaktyczne – zabawy z ustalonym przebiegiem i obowiązującymi zasadami.
  • Metody waloryzacyjne (eksponujące), opierają się na aktywności artystycznej, generującej określone emocje. Metody waloryzacyjne obejmują:
    • metody impresyjne – polegające na uczestnictwie uczniów w ekspozycji wytworów sztuki
    • metody ekspresyjne – polegające na odtwarzaniu lub wytwarzaniu przez uczniów wartości i obiektów.
  • Metody praktyczne – opierają się na praktycznym działaniu, generującym zmiany w zasobie wiedzy i osobowości ucznia lub w otoczeniu, jak również wytwarzającym jego nowe elementy. Do metod praktycznych należą:
    • metoda ćwiczeń – poprzez wielokrotne wykonywanie danej czynności uczniowie nabierają wprawy w działaniu praktycznym i umysłowym
    • metoda realizacji zadań wytwórczych – uczniowie wykonują prace użytkowe z wykorzystaniem określonych materiałów.

Kolejny z wiodących dydaktyków – Czesław Kupisiewicz – proponuje podział metod obejmujący:

  • metody oparte na obserwacji (metody oglądowe): pokaz, pomiar
  • metody oparte na słowie (metody werbalne): pogadanka, opis, opowiadanie, wykład, dyskusja, praca z książką
  • metody oparte na działalności praktycznej uczniów (metody praktyczne): metoda laboratoryjna i metoda zajęć praktycznych.

W pracy z dziećmi młodszymi bardzo popularny jest podział metod zaproponowany przez Marię Kwiatkowską:

  • Metody czynne:
    • metoda ćwiczeń – dzieci wykonują i utrwalają określone czynności, wzbogacając wiedzę, umiejętności praktyczne i rozwijając sprawność
    • metoda zadań stawianych dziecku do wykonania – dziecko wykonuje postawione przed nim zadanie, np. stworzenie pracy, zaobserwowanie zjawiska czy rozwiązanie łamigłówki
    • metoda kierowania własną działalnością dziecka – dziecko zainspirowane przez nauczyciela, projektuje własną aktywność, zmierzającą do zdobycia wiedzy i doświadczeń
    • metoda samodzielnych doświadczeń – dzieci nawiązują kontakty z przyrodą, kulturą i społeczeństwem w warunkach udostępnionych przez nauczyciela.
  • Metody słowne:
    • metoda żywego słowa – oparta na pracy ze słowem, kontakcie z literaturą
    • opowiadania, rozmowy, zagadki
    • instrukcje i objaśnienia
    • sposoby społecznego porozumienia, mogą przybrać formę przekonywania, upominania, nakazów i zakazów.
  • Metody percepcyjne:
    • metoda przykładu, w której dzieci czerpią wzorce z osób dorosłych
    • metoda pokazu i obserwacji
    • metoda udostępniania sztuki, w której dziecko staje się odbiorcą dzieła.

Działanie z uczniami bardzo rzadko sprowadza się do operowania metodą opartą na jednym kanale, np. słowie czy percepcji. W praktyce więc opisane metody przenikają się wzajemnie, jednak znajomość ich klasyfikacji pomaga uporządkować pracę nauczyciela, sprzyja doborowi metod różnorodnych i jak najlepiej odpowiadających potrzebom podopiecznych.

Bibliografia:
  • W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 2016
  • C. Kupisiewicz, Dydaktyka. Podręcznik akademicki, wyd. Impuls Kraków 2012
  • M. Kwiatkowska, Z. Topińska, Podstawy pedagogiki przedszkolnej, WSiP, Warszawa 1980

Autor: Urszula Wesół – pedagog, pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny

Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli

BRAK KOMENTARZY

Exit mobile version