Współczesny świat stawia przed nauczycielami i szkołą bardzo dużo wyzwań. Jednym z nich jest zmiana tradycyjnego podejścia i skorzystanie z alternatywnych metod pracy. Takich, które zamiast przekazywania wiedzy w sposób podający, zwracają uwagę na dziecko i jego rozwój oraz dostosowują do tych wytycznych podejmowane działania.
Coraz częściej sięga się więc po założenia opracowane chociażby przez Marię Montessori. Stworzyła ona system oparty na miłości, szacunku i tolerancji. Dziecko jest w nim najważniejsze, staje się podmiotem w procesie wychowania i edukacji, a nauczyciel stara się za nim podążać zachęcając do podejmowania coraz to nowych aktywności. Za podstawową formę działań uznaje się tutaj zabawę, która umożliwia młodemu człowiekowi samodzielne zdobywanie nowych doświadczeń. Dzięki temu, możliwe staje się swobodne przejście od zabaw dziecięcych do elementów pracy. Wszystkie działania podejmowane przez nauczyciela powinny być związane z zainteresowaniami dziecka, muszą pobudzać jego ciekawość i kreatywność oraz dawać możliwość osiągnięcia sukcesu.
Maria Montessori była lekarką pracującą z niepełnosprawnymi dziećmi. Zauważyła ona u nich niesamowity pęd do zdobywania wiedzy i postanowiła to wykorzystać. Dzięki swoim obserwacjom oraz badaniom innych naukowców zauważyła, że na rozwój człowieka ma wpływ wiele czynników. Jedne z nich mogą go wspierać, inne hamować i mu szkodzić. Ważne staje się jednak zwrócenie uwagi na istnienie „wrażliwych faz”. Odpowiednie oddziaływania w trakcie ich trwania, przyczynią się do wzmocnienia potencjału dziecka:
- Pierwszym etapem jest okres między narodzinami a szóstym rokiem życia. Dziecko jest wówczas nastawione na poznawanie języka (zarówno mówionego, jak i pisanego) oraz na zdobywanie nowych wiadomości na temat świata za pomocą ruchu. Maria Montessori uznała, że młody człowiek w tym okresie jest takim „absorbującym duchem”.
- Drugi etap pojawia się pomiędzy siódmym a dwunastym rokiem życia. Dziecko zaczyna poznawać całość poprzez zapoznawanie się z różnego rodzaju detalami (od szczegółu do ogółu). W tym okresie zaczyna kształtować się moralność dziecka, umiejętność rozróżniania dobra od zła oraz zaczyna się pojawiać zainteresowanie zarówno kwestiami religijnymi, jak i różnego rodzaju dziedzinami nauki.
- Ostatni etap związany jest z godnością młodego człowieka oraz jego poczuciem własnej wartości, wiary we własne możliwości. Kształtuje się on między trzynastym a osiemnastym rokiem życia.
Analizując więc te założenia, można stwierdzić, że wychowanie i edukacja dzieci i młodzieży musi uwzględniać potrzeby oraz możliwości dziecka, a także wspierać jego indywidualny potencjał.
Chcąc właściwie zrozumieć założenia pedagogiki Marii Montessori, należy zapoznać się z zasadami pracy, które ona sama opracowała. Należy tutaj zaliczyć:
- swobodny wybór – chodzi tutaj o to, aby dziecko miało możliwość wyboru takiej aktywności, jaka w danym momencie mu najbardziej odpowiada. Dziecko może zdecydować o tym, jakie przedmioty wykorzysta oraz ile czasu poświęci na opanowywanie jakiejś umiejętności. Podejmuje ono również samodzielne decyzje o tym, z kim będzie współpracowało. Rolą nauczyciela staje się więc właściwe przygotowanie przestrzeni i pomocy dydaktycznych tak, aby każdy uczeń miał do nich swobodny dostęp. W tym obszarze mieszczą się takie aspekty jak swobodny wybór materiału, miejsca, czasu oraz formy pracy;
- porządek – każdy przedmiot znajdujący się w sali ma swoje miejsce, więc zawsze powinien być na nie odłożony. Także każda osoba wie, co należy do jej obowiązków i gdzie powinna się znajdować. Wg Marii Montessori, dzieci lubią porządek, ponieważ daje im to poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji;
- ograniczenia – w sali, w grupie obowiązują określone zasady, do których należy się stosować. Dzieci nie są partnerami nauczyciela, mogą robić to, czym się w danym momencie interesują, jednak bez wyrządzania szkody innym;
- izolowanie trudności – każdy materiał dydaktyczny ma określoną funkcję i dziecko go wybierające pracuje nad jednym zagadnieniem, z którym ma w danym momencie problem;
- transfer – dziecko pracujące na materiale dydaktycznym opanowuje zasady i umiejętności, które może wykorzystać również w codziennym życiu;
- własne działanie i powtarzanie;
- samokontrola.
Widać więc bardzo wyraźnie, że jest to metoda, która dziecko i jego potrzeby stawia na pierwszym miejscu. W trakcie zajęć, uczniowie stosują się do określonych zasad i zdobywają wiedzę oraz doświadczenie, które mogą wykorzystać również w innych sytuacjach i relacjach z innymi ludźmi.
Netografia:
https://educarium.pl/metoda-montessori/pedagogika-marii-montessori/pedagogika-marii-montessori-zarys-ogolny
Autor: Justyna Kapuścińska-Kozakiewicz – nauczyciel, terapeuta pedagogiczny, terapeuta SI
