14.1 C
Polska
czwartek, 28 marca, 2024
Strona głównaKlasy 4-8Język polskiKsiążka i film - dwa języki. Porównujemy film z książką - konspekt...

Książka i film – dwa języki. Porównujemy film z książką – konspekt lekcji w klasie VI

Temat: Książka i film – dwa języki. Porównujemy film z książką

Klasa:

VI

Prowadząca:

Hanna Kempa

Cel główny:

  • kształcenie umiejętności porównania książki z jej adaptacją filmową

Cele szczegółowe – uczeń:

  • zna pojęcie: adaptacja, ekranizacja, plan ogólny, plan pełny, plan amerykański, zbliżenie, detal
  • słucha ze zrozumieniem fragmentów książki Tajemniczy ogród
  • ogląda ze zrozumieniem fragmenty filmu A. Holland
  • dostrzega różne rodzaje planów filmowych zastosowanych w filmie
  • dostrzega różnorodne środki oddziaływania na odbiorcę zastosowane w filmie
  • porównuje środki oddziaływania na odbiorcę zastosowane w filmie i w książce
  • dyskutuje na temat filmu
  • ocenia film, uzasadniając swoje zdanie

Metody:

  • dyskusja
  • praca z filmem
  • praca z tekstem książki

Formy pracy:

  • praca zbiorowa
  • praca indywidualna

Pomoce dydaktyczne:

  • projektor
  • laptop
  • film A. Holland Tajemniczy ogród
  • gazetka z definicjami planów filmowych i zdjęciami ujęć
  • bilety do kina
  • plakat z napisem Kino Piast
  • definicje pojęć: ekranizacja i adaptacja

Przebieg lekcji

Chcąc uświadomić uczniom różnice między dziełem literackim a filmowym, zaplanowałam lekcję, na której wykorzystałam fragmenty świetnego filmu Agnieszki Holland pt. Tajemniczy ogród.

W czasie przerwy powiesiłam nad drzwiami klasy napis „Kino Piast”. Przed wejściem do sali każde dziecko otrzymało bilet do kina.

1. Sprawdzenie pracy domowej uczniów. Nauczyciel ustnie ocenia pracę uczniów.

2. Zapisanie na tablicy tematu lekcji i jego wyjaśnienie.

3. Określenie celów lekcji przez nauczyciela.

4. Wstęp

Uczniowie mają poczuć się jak w kinie, rozsiąść się wygodnie i czekać na projekcję. Projektor jest gotowy do pracy. Nauczyciel wysuwa krzesło na środek, bierze do ręki książkę pt. Tajemniczy ogród i zaczyna czytać na głos.

Część właściwa lekcji

5. Oglądanie kilku pierwszych minut filmu Agnieszki Holland, po czym zachęcanie dzieci do rozmowy na temat tego, co zobaczyły i jakie to zrobiło na nich wrażenie. Pytania dotyczą sposobu oddziaływania filmu na widza. W pierwszych scenach Tajemniczego ogrodu pada niewiele słów, co dzieci powinny wychwycić, mówiąc, że działają wówczas obrazy, muzyka, dźwięki. Tymi środkami oddziałuje na nas film i jego twórca, któremu słowa na razie nie były potrzebne.

– A komu są potrzebne słowa? – Pisarzowi. On z nich układa sceny, wydarzenia, obrazy, bo musi wszystko opisać. A w filmie słowa są tylko jego częścią. Dojście do wniosku, że film składa się z wielu elementów, wiele „tworzyw” pracuje nad ostatecznym kształtem filmu.

6. Przystąpienie do szukania związków między książką a filmem. Poproszenie dzieci, żeby spojrzały na swoje bilety. Z tyłu każdego z nich są zapisane objaśnienia pojęć związanych ze sztuką filmową. Zgłoszenie się osób, które posiadały bilety z definicją pojęć „adaptacja” i „ekranizacja”. W przypadku ekranizacji reżyser nie może zbyt wiele zmienić w treści książki, którą przenosi na ekran. Jeśli chodzi o adaptację, to może sobie pozwolić na większą swobodę. Ale tak czy inaczej, musi zamienić słowa na ich ekwiwalenty – obraz, dźwięk, minę aktora itd.

7. Projekcja następnego, najbardziej widowiskowego fragmentu filmu (piękne sceny przedstawiające budzący się do życia ogród). Skoro uczniowie zrozumieli różnicę między sposobem tworzenia pisarza a sposobem tworzenia reżysera filmowego, należy sprawić, aby zaobserwowali to w praktyce.

Uczniowie oglądają wybrany fragment filmu przez kilka minut. Wykorzystanie tego momentu i odczytanie adekwatnego fragmentu z książki, który już nie robi na nich takiego wrażenia i wydaje się dziwnie blady. Film bardziej na nas oddziałuje. Atakuje ich ze wszystkich stron – w filmie słychać szum kropel deszczu, śpiew ptaków, widać szybkie rozwijanie się roślinek (pokazane metodą przyspieszonych klatek), są cudowne kolory, widać blask niezwykłego światła, słychać piękną, nastrojową muzykę. To tworzy oszałamiającą całość, pokazującą siłę natury, triumf przyrody nad słabościami człowieka.

W tych obrazach jest nadzieja na to, że w życiu Mary i Colina zajdzie jakaś zmiana, że i oni poddadzą się wielkiej sile natury. Podsumowujemy ten wątek lekcji stwierdzeniem, że film operuje własnym językiem, którego elementami są obraz, światło, kolor, muzyka, dźwięk, dialogi. W wyniku tej swobodnej rozmowy dochodzimy do wniosku, że pisarz ma swoje sposoby prezentacji treści, a reżyser – swoje. Pisarz posługuje się dialogami, opisami postaci, przedmiotów, sytuacji, ujawnia w monologach uczucia i myśli bohatera, zaś reżyser – pisze książkę jakby na nowo, przekładając ją na inny język, na system innych znaków. Wśród tych znaków pierwsze miejsce zajmują obrazy i manipulowanie nimi.

8. Puszczenie kolejnego fragmentu filmu. Dzieci mają skupić się na obrazie, na tym, jak się zmienia, powiększa i pomniejsza. Po kilku minutach dzieci dzielą się obserwacjami, zwracając uwagę na to, że na widza oddziałuje zmienność i ruchliwość obrazu. Chwilami kamera widzi wszystko, sięga szeroko, a nieraz chwyta tylko jakieś fragmenty, poszczególne rzeczy.

– Dlaczego tak się dzieje?

– Czy to jest przypadek? A może to ma czemuś służyć? Odgadnięcie zamysłów reżysera. Kiedy reżyser chce na coś zwrócić uwagę, zbliża kamerę, a widz odbiera to jako sygnał, znak. Pisarz skupiłby się na opisie postaci albo jej twarzy, potrzebowałby na to kilku akapitów, a reżyser w jednej sekundzie skupia uwagę widza na tej twarzy. Zaprezentowałam klasie gazetkę dotyczącą planów filmowych. Tym sposobem klasa zapoznała się z takimi pojęciami, jak: plan ogólny, plan pełny, plan amerykański, półzbliżenie, zbliżenie, detal. Zawieszenie w widocznym miejscu definicji planów filmowych wraz z przykładowymi zdjęciami ujęć.

9. Ponowne uruchomienie filmu i przystąpienie do rozpoznawania planów. Zatrzymywanie projekcji w wybranych momentach, rozpoznawanie przez dzieci typu planu.

Ćwiczenia należy podsumować. Mówimy o tym, jak ważnym elementem języka filmu jest różnicowanie się obrazu, zmienność ujęć i że takie zabiegi przede wszystkim wpływają na widza. Jeśli pojawia się plan ogólny, to w określonym celu. Na przykład wędrówka Mary do ogrodu, jest pokazana z wykorzystaniem planu ogólnego, w tle widać zamek. Kiedy chce się zwrócić uwagę na jedną tylko postać, wykorzystuje się plan pełny. Tak dzieje się w chwili, gdy Mary odnajduje ogród. Kamera skupia uwagę na całej jej postaci. Zaraz potem kamera ogranicza pole widzenia. Plan amerykański jest wykorzystany, by uwidocznić zdumienie spoglądającej na mur bohaterki, zastanawiającej się nad tym, co on skrywa. Położeniu nacisku na postać, na jej emocje, miny i gesty służy półzbliżenie lub zbliżenie. Detal wieńczy pracę kamery zbliżającej się do obiektu – już bliżej podejść nie można. Taki obraz ma uderzać ogromem szczegółów. Dlatego właśnie nagle spostrzegamy gila, który wcześniej był drobnym elementem przyrody, a teraz całą swą „ptasią osobą” wypełnia ekran.

Plan ogólny czyni z filmu widowisko, umieszcza opowieść w ramach krajobrazowych, przestrzennych. Zbliżenie umożliwia wejście w duszę bohatera, uwidacznianą mimiką, zaś detal pokazuje to, co w danym momencie kluczowe, to, co w tej sekundzie musi przykuć uwagę. Do tego dochodzi ruch. Kamera może być statyczna albo wręcz przeciwnie – bardzo dynamiczna. Pisarz rzadko spogląda z góry, z boku, od dołu, zaś reżyser ma takie możliwości i może je wykorzystać w każdej niemal scenie.

10. Podsumowanie lekcji

  • Przypomnienie definicji adaptacji i ekranizacji
  • Przypomnienie definicji planów filmowych

Zadanie domowe

Znajdź informacje o Agnieszce Holland. Możesz wykorzystać encyklopedię oraz zasoby Internetu.

Autor: Hanna Kempa – Czytelniczka Portalu

PODOBNE ARTYKUŁY