Grywalizacja (znana także jako gamifikacja lub gryfikacja) to innowacyjna metoda dydaktyczna, która polega na zastosowaniu mechanizmów gier (komputerowych, planszowych, sportowych) w różnych działaniach edukacyjnych. Do procesu nauczania wprowadza się więc takie elementy jak: punkty, odznaki, rankingi czy wyzwania, aby uatrakcyjnić zdobywanie wiedzy i zwiększyć zaangażowanie uczniów. Prawidłowo wykorzystana grywalizacja spełnia zarówno wymogi rzeczywistości XXI wieku, jak i oczekiwania młodzieży, która ciągle potrzebuje nowych bodźców.
Zalety grywalizacji w edukacji
Wprowadzenie grywalizacji do edukacji przynosi szereg różnych korzyści:
- objęcie pewnych działań systemem naśladującym przebieg gry skutecznie zwiększa motywację uczniów
- zastosowanie elementów pracy zespołowej w grywalizacji sprzyja rozwojowi społecznych kompetencji uczniów
- zdobywanie wiedzy poprzez gry sprawia uczniom przyjemność i satysfakcję – tak zorganizowany proces dydaktyczny jest przez nich często postrzegany jako atrakcyjny i kształtowany na miarę współczesnych możliwości technologicznych
- metoda ta może skutecznie przyspieszyć tempo nauki uczniów
- nauczyciel szybko pozyskuje informację zwrotną, czy uczeń robi postępy w danym zakresie
- działania w ramach grywalizacji mogą dotyczyć celów krótkoterminowych i długoterminowych
- grywalizacja pobudza twórcze myślenie, kreatywność i ciekawość świata
Wyzwania związane z grywalizacją
Pomimo wielu zalet grywalizacja wiąże się także z różnymi wyzwaniami, które mogą stanowić potencjalne trudności w jej zastosowaniu:
- działania w ramach grywalizacji muszą być objęte precyzyjnymi kryteriami oceniania; ich brak może spowodować większą koncentrację uczniów na zabawie niż na zdobywaniu wiedzy
- dopasowanie poziomu trudności gry jest kluczowym komponentem jej planowania; zbyt łatwa rozgrywka może szybko stać się nudna, a z kolei zbyt trudna – prowadzić do frustracji i niechęci uczniów przy kolejnych podejściach
- nadmierna rywalizacja może obniżać motywację wewnętrzną uczniów i prowadzić do konfliktów; grywalizacja powinna być więc stosowana w sposób zrównoważony
- w grze edukacyjnej nauczyciel pełni szereg ról – jest organizatorem, animatorem, moderatorem i kreatorem wszelkich działań; to także ekspert od reguł każdej rozgrywki, który każdorazowo powinien je przedstawić swoim podopiecznym
- nauczyciel jest zobowiązany do wzięcia pod uwagę wszystkich uczniów, by każdemu dać możliwość jak najpełniejszego wykorzystania własnych zdolności i umiejętności; podczas dobierania modelu gry pedagog musi więc pamiętać o poszczególnych kategoriach graczy w zespole klasowym, które przedstawiają się następująco:
- rekordziści – ich celem jest jak najlepsze wykonanie zadania; pragną zwycięstwa, osiągnięcia najwyższego poziomu
- odkrywcy – ich celem jest jak najdokładniejsze poznanie otaczającego świata; wartość nadrzędną stanowi dla nich odkrywanie różnych tajemnic, a nie zdobywanie punktów
- społecznicy – dla nich najbardziej liczą się relacje międzyludzkie; gra jest jedynie dodatkiem do nawiązywania interesującej znajomości bądź konwersacji
- niszczyciele – dla nich najważniejsze jest poczucie władzy nad innymi graczami; lubią wprowadzać chaos i skrajną formę rywalizacji
Grywalizacja w praktyce – zbiór pomysłów i gotowych rozwiązań
- Klasowy system punktowy – polega na przydzielaniu uczniom punktów za różne działania: odrabianie zadań domowych, aktywność, pomoc koleżankom i kolegom itd. Na podstawie jasno określonych kryteriów nauczyciel może wyróżnić kilka specjalnych odznak, które zostaną przydzielone podopiecznym z największą liczbą punktów w danym zakresie (np. „Mistrz Czytania”, „Ekspert Matematyczny”, „Pomocna Dłoń” itp.).
- Interaktywne quizy na platformach edukacyjnych – wykorzystywanie takich platform jak Kahoot, Quizizz czy Blooket umożliwia uczniom interaktywną rywalizację w czasie rzeczywistym; quizy mogą być tworzone zarówno przez nauczyciela, jak i podopiecznych. Dla gracza z największą liczbą punktów powinna zostać przewidziana nagroda, np. jedno ponadprogramowe nieprzygotowanie do lekcji lub dodatkowy punkt na kolejnej kartkówce. Cotygodniowe „Quizowe mistrzostwa klasy” to z kolei cykliczny projekt umożliwiający sukcesywne i efektywne utrwalanie wprowadzonego wcześniej materiału.
- Gra terenowa „Poszukiwacze wiedzy” – zorganizowanie gry na terenie szkoły lub w plenerze jest doskonałą okazją do zdobywania wiedzy przedmiotowej. W ramach tej aktywności uczniowie podzieleni na kilka drużyn cztero- lub pięcioosobowych rozwiązują zagadki wymyślone przez nauczyciela na czas. Pytania z zakresu przyrody, historii, matematyki, języka polskiego i wielu innych dziedzin powinny zostać umieszczone w specjalnie przygotowanych stacjach lub stanowiskach edukacyjnych. W tym przypadku także warto wprowadzić system nagród lub odznak.
- Zdobywanie wiedzy w ramach teleturnieju – twórcy internetowi coraz częściej decydują się na organizowanie i nagrywanie gier wzorowanych na popularnych teleturniejach, które następnie zamieszczane są na platformie YouTube. Taką formę zdobywania wiedzy można zaproponować uczniom, znającym zapewne konwencję takich programów jak „Familiada” czy „Jeden z dziesięciu”. Udzielanie odpowiedzi na pytania z różnych dziedzin warto wzbogacić o dodatkowe elementy, np. koło ratunkowe w postaci podpowiedzi nauczyciela.
Bibliografia i netografia:
- Kubala-Kulpińska A., Gra w szkołę, czyli jak wykorzystać na lekcji gamifikację, „Głos Pedagogiczny” 2016, nr 82.
- https://wmodn.elblag.pl/wp-content/uploads/2021/04/grywalizacjaJPolski.pdf, dostęp: styczeń 2025.
- https://www.lukaszhodorowicz.pl/czym-jest-grywalizacja-przyklady-i-pomysly/, dostęp: styczeń 2025.
Autorka: Joanna Pałka
Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli