Scenariusz lekcji wychowawczej – Uczę się być asertywnym

Scenariusz lekcji wychowawczej dla uczniów klas VI-VIII szkoły podstawowej

Temat: Uczę się być asertywnym

Cele:

• poszerzenie wiedzy na temat postaw prezentowanych w kontaktach interpersonalnych,
• nauka umiejętności rozróżniania zachowań: uległych, agresywnych i asertywnych,
• ćwiczenie umiejętności asertywnego wyrażania własnego zdania.

Metody pracy:

• słowne – rozmowa kierowana, instrukcja,
• aktywizujące – burza mózgów, mapa myśli, oś liniowa,
• psychodrama.

Formy pracy:

• praca z całą grupą,
• praca w małych zespołach.

Środki dydaktyczne:

• karteczki samoprzylepne,
• flamastry i kolorowe pisaki,
• plansza z dużą literą A, np. wyrysowaną na szarym papierze,
• kopie opowiadania (punkt 2c) dla każdego ucznia,
• plansze z napisami (załącznik nr 1),
• karta pracy – tabela (załącznik nr 2),
• kłębek włóczki.

Przygotowanie:

Uczniowie wraz z prowadzącym siedzą w kręgu.

Proponowany przebieg zajęć:

1. Część wstępna: Jakim zwierzęciem dzisiaj jesteś?

Każdy z uczestników podaje nazwę zwierzęcia, które oddaje jego dzisiejszy nastrój.

2. Część główna: Porozmawiajmy o asertywności

a) Ćwiczenie: Słowo na A

Prowadzący przedstawia uczestnikom temat spotkania – asertywność. Ustala wiedzę uczniów na ten temat, prosząc ich o podanie swoich skojarzeń związanych z asertywnością. W tym celu uczniowie mogą zapisać swoje pomysły na małych karteczkach, które przyklejają w środku szablonu z literą A. 

Po wykonaniu ćwiczenia prowadzący dokonuje podsumowania, umieszczając u dołu szablonu karteczki z hasłami, które stanowią istotę – podstawę dla postawy asertywnej:

• otwartość, mówienie o swoich potrzebach i uczuciach,
• wyrażanie własnego zdania,
• szacunek dla uczuć i poglądów innych,
• dbanie o swoje granice,
• umiejętność odmawiania,
• umiejętność poszanowania odmiennego zdania,
• akceptacja dla odmowy.

b) Poznajemy różne postawy – ćwiczenie: Cała góra zachowań

Prowadzący, na tablicy lub papierze, rysuje trzy schematy gór.

• Na pierwszym schemacie niżej umieszcza napis „Moje prawa i potrzeby”, a wyżej – „Prawa i potrzeby innych”. Ten schemat odpowiada postawie uległej, kiedy czyjeś interesy i potrzeby przedkładamy ponad swoje.
• Na drugim schemacie niżej znajduje się napis „Prawa i potrzeby innych”, a nad nim – „Moje prawa i potrzeby”. Ten schemat odpowiada postawie agresywnej, kiedy swoje racje i potrzeby stawiamy wyżej niż innych osób.
• Na ostatnim ze schematów napisy: „Moje prawa i potrzeby” oraz „Prawa i potrzeby innych” znajdują się na jednakowej wysokości. Ten schemat reprezentuje postawę asertywną, kiedy własne prawa i potrzeby traktujemy na równi z innymi osobami.

Uczniowie przyporządkowują zaprezentowane przykładowe sytuacje do odpowiednich schematów:

• Tata prosi Cię o pomoc w sprzątaniu garażu w czasie, który zaplanowałeś sobie jako relaks po odrobieniu zadań domowych. Czujesz się zmęczony i potrzebujesz odpoczynku, ale bez słowa wyjaśnienia idziesz do taty.
• Brat prosi Cię o pomoc w odrobieniu zadania domowego. Mimo, że wcześniej uzgodniłeś z rodzicami, że będziesz pomagał bratu w miarę możliwości, a brat już dwukrotnie prosił Cię o pomoc w wolnej chwili, ze złością rzucasz mu, żeby się odczepił.
• Kolega prosi Cię o pożyczenie kilku złotych na zakupy w sklepiku szkolnym, bo zapomniał zabrać śniadanie z domu. Masz przy sobie pieniądze, jednak przeznaczyłeś je na zakup ulubionego czasopisma w drodze powrotnej. Odmawiasz pożyczenia pieniędzy i proponujesz podzielenie się swoim śniadaniem.

c) Odkrywamy wzór na asertywność (na podstawie: M. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy)

Prowadzący przedstawia uczniom historię Klary i Wojtka.

Klara i Wojtek to dobrzy znajomi – mówią nawet o sobie, że się przyjaźnią. Razem chodzą do szkoły, na rowery i na wycieczki, oglądają razem filmy i spędzają wolne popołudnia. Mają wiele wspólnych zainteresowań, ale jednocześnie każdy z nich jest inny – Klara ma sto pomysłów na minutę i działa spontanicznie, Wojtek woli mieć wszystko przemyślane i zaplanowane. Klara z powodu swojego roztrzepania czasem wpada w kłopoty, z których ratuje ją Wojtek – pompuje koło do roweru chwilę przed wycieczką, w ostatniej chwili pożycza pieniądze na bilet lub zmienia plany na wieczór, żeby poszukać materiałów do wspólnego projektu, które miała wcześniej przygotować Klara. Wojtek czuje się zdezorientowany: z jednej strony bardzo lubi towarzystwo Klary, chętnie spędza z nią czas i lubi jej pomagać, jednak nie lubi być zaskakiwany i działać pod presją czasu. Postanowił szczerze powiedzieć przyjaciółce o tym, jak się czuje, gdy jest proszony o przysługę w ostatniej chwili. Zapewnił, że w dalszym ciągu może zwracać się do niego o pomoc – tak jak do przyjaciela – wolałby jednak mieć więcej czasu na spełnienie prośby. Klara spojrzała na Wojtka ze zdziwieniem: „Nie myślałam, że to może być dla Ciebie niefajne. Nie obiecuję, że zawsze mi się uda, ale od teraz postaram się prosić Cię o pomoc z wyprzedzeniem”.

źródło: opracowanie własne

Zachowanie Wojtka jest przykładem na to, w jaki sposób asertywnie dbać o własne potrzeby. Prowadzący wspólnie z uczniami wyodrębnia elementy, pomagające wypracować postawę asertywności:

• spostrzeganie – opis sytuacji (co wiemy na temat sytuacji, w której znalazł się bohater),
• opis uczuć (jakie uczucia budzi w nim opisana sytuacja),
• opis potrzeb (jakie są potrzeby bohatera przedstawionej sytuacji),
• sformułowanie prośby (odpowiadającej ustalonym potrzebom).

Każdemu elementowi odpowiada karteczka w określonym kolorze, którą prowadzący umieszcza na tablicy, tworząc „wzór na asertywność”:

Uczniowie w swoich tekstach zaznaczają analogicznymi kolorami fragmenty wypowiedzi odpowiadające wyodrębnionym elementom.

3. Część ćwiczeniowa – Asertywność w praktyce

Uczniowie, korzystając ze wzoru wypracowanego w poprzedniej aktywności, starają się zaprezentować przykłady asertywnych zachowań w poniższych sytuacjach:

• Kolega proponuje Ci wycieczkę rowerową późnym wieczorem, w odległe miejsce. Jesteś zmęczony, masz inne plany na wieczór i nie masz ochoty wychodzić z domu, w dodatku na taką odległość.
• Siostra prosi Cię o wyprowadzenie za nią psa, argumentując, że musi dokończyć przygotowania do szkolnego projektu. Ty w tym czasie oglądasz zajmujący tutorial w YouTube.
• Rodzice zlecają Ci, żebyś dwa razy w tygodniu, wracając ze szkoły, zadbał o świeże pieczywo i owoce dla mieszkającej w okolicy znajomej, która złamała nogę. Nie masz nic przeciwko robieniu zakupów, ale czujesz się nieswojo w mieszkaniu obcej, starszej od siebie osoby.
• Twoja ciocia, która jest artystką, na urodziny sprezentowała Ci kurs malowania. Nie przepadasz za takim zajęciem, za to uwielbiasz robić zdjęcia. Nie chcesz również sprawiać przykrości cioci.

Ćwiczenie można zrealizować posługując się załączoną propozycją karty pracy lub zaproponować chętnym uczniom odegranie scenek. W każdym przykładzie próbujemy wyodrębnić poszczególne elementy asertywnej postawy: spostrzeganie, opis uczuć, opis potrzeb i prośbę.

4. Część podsumowująca – „Jestem asertywny i nie owijam w bawełnę”

Uczniowie siedzą w kręgu, podają sobie kłębek włóczki, kończąc zdanie: „Jestem asertywny i …” – w ten sposób powstaje pajęczyna łącząca poszczególne osoby. Po zakończeniu zabawy zadaniem uczestników jest rozplątanie sznurka.

Bibliografia:

• M. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy, wyd. Czarna Owca, Warszawa 2016
• A. Wróbel, Asertywność na co dzień, czyli jak żyć w zgodzie ze sobą i innymi, wyd. EDGARD, Warszawa 2011
• https://myslepozytywnie.pl/publikacje/scenariusze-ponadpostawowa/Mysle%20pozytywnie%20scenariusze%20-%20asertywnosc.pdf, dostęp z dnia 21.03.2022 r.
• https://wklasie.uniwersytetdzieci.pl/scenariusze/dla-klas-iv-viii, dostęp z dnia 21.03.2022 r.

Pobierz załączniki

Scenariusz lekcji wychowawczej opracowała: Urszula Wesół – pedagog, pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny

Szkoła Podstawowa – portal dla nauczycieli